İdare Kavramı

İdare kavramı, günlük hayatımızda sık karşılaştığımız bir kavramdır. Ancak idare hukukunun kendisine nesne olarak aldığı idare kavramı, günlük dildeki idare ifadesinden farklıdır. ” “İdare” sözcüğü farklı alanlarda ve birbirinden farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Nitekim Sözlük anlamıyla idare; yönetim, yönetme, çekip çevirme gibi işlevleri ifade etmektedir. “İdare” hukuki bir kavram olarak ise “yönetim” anlamına gelmektedir.

İdare kavramı, kamu hizmeti ve idari kolluk etkinlikleriyle kamu yararı ihtiyacının giderilmesini sağlayan hizmetlerin ve kişilerin (personelin) tamamını ifade eder. Aslında idare hukuku anlamında idare kavramı, kamusal işlemlerin yönetilmesidir. Buna göre idare ilk olarak özelliği ve içeriği belirlenmesi gereken bir etkinlik, bir işlevdir. Diğer yandan idare kavramı organlar, kamusal işlemleri yürütmekle yükümlü yapıyı da tanımlar.

Türkiye Cumhuriyeti’nin temel olarak kuvvetler ayrılığına dayanan bir yapısı bulunmaktadır. Bu ayrım sonucunda yasama, yürütme ve yargı organları birbirinden ayrı ve bağımsız olarak teşkilatlanmıştır . Bu üç organın yerine getirdiği görevler=fonksiyonlar=işlevler göz önüne alınırsa, bu organların sırasıyla yasama, yürütme ve yargı işlevleri ile donandığı gözlenir.

Anayasa’nın 7. maddesi ile yasama yetkisinin Türk Milleti adına Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne ait olduğu ve bu yetkinin devredilemeyeceği düzenlenmiştir. Anayasa’nın 8. maddesi ile yürütme yetkisinin ve görevinin Cumhurbaşkanı tarafından, Anayasa’ya ve kanunlara uygun olarak kullanılacağı ve yerine getirileceği düzenlenmektedir. Anayasa’nın 9. maddesi ile yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır.

ORGANİK ANLAMDA İDARE

Organik anlamda idare, Devletin üç temel erkinden biri olan Yürütme organının içerisinde yer almaktadır. Ancak İdare, içerisinde yer almakla birlikte Yürütme organının tamamını ifade etmemekte sadece bir bölümünü oluşturmaktadır. Organik anlamda Yürütme organı, Cumhurbaşkanı ve idaredir. Cumhurbaşkanı, devletin başı sıfatına sahiptir ve Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı’na aittir. Yürütme tek kişiden oluşmakla birlikte, Cumhurbaşkanı tarafından atanan bakanlar, görevli bulundukları teşkilat bakımından idare organının yöneticileri arasında yer almaktadır. Cumhurbaşkanı devletin başı olarak değerlendirilmekle birlikte, aynı zamanda en önemli idari merkez olarak konumlanmış bulunan Cumhurbaşkanlığı teşkilatının da başındadır. Bu nedenle, yürütme organına ilişkin teşkilat organik anlamda idare olarak nitelendirilir.

FONKSİYONEL ANLAMDA İDARE

“İdare” kavramı işlevsel (fonksiyonel) anlamda idari işlevi de ifade etmektedir. İdare hukukunun alanının belirlenmesinde işlevsel anlama bakmak gerekmektedir. İşlevsel anlamda idare, Yasama ve Yargı faaliyetleri dışında kalan alanda yer almaktadır. Ancak yürütme faaliyetlerinin siyasi nitelikli faaliyetleri de idari fonksiyona dahil değildir. İdari fonksiyonu belirlemek organik anlamda idareyi belirlemek kadar kolay olmayabilir. Yasama ve yargı işlevlerine biraz daha ayrıntılı bakmak gerekir. Yasama işlevi, genel manada, kanun yapma görevini yerine getirmektedir. TBMM’nin bu faaliyeti sonucunda ortaya çıkan işlemler yasama işlevi kapsamında yer almaktadır. Ancak TBMM’nin, istisnaen, yasama işlevi dışında idari işlevi haiz işlemler yani idari nitelikte olan işlemler tesis etmesi de mümkündür. 

Fonksiyonel anlamda idare, yürütme faaliyetleri yasama ve yargı fonksiyonları haricindeki işlevleri kapsar. İdari fonksiyon da yürütmenin, hükümet etme fonksiyonu dışında kalan fonksiyonunu ifade eder.

İDARE FONKSİYONUNUN ÖZELLİKLERİ

1) İdari fonksiyon amaç olarak kamu yararını gözetir.

2) İdari fonksiyonun konusu, kamu hizmetleridir.

3) İdari fonksiyon, kamu gücü kullanılmasıyla gerçekleştirilir.

4) İdari fonksiyon, idari işlem ve eylemler aracılığıyla yürütülür.

5) İdari fonksiyon, süreklidir.

6) İdari fonksiyon kendiliğinden harekete geçer.

7) İdari fonksiyon, bireylerle doğrudan ilgilidir.

Tüm bunlarda yola çıkarak idare kavramı hem bir teşkilatı, hem de bir fonksiyonu ifade eder diyebiliriz. İdari fonksiyon, yasama ve yargı işlevi dışında yürütmenin de siyasal nitelikteki işlevleri haricinde idare tarafından kamu yararı amacıyla toplumsal yaşamın ilerlemesini sağlamak için gerçekleştirilen işlevlerin tümüdür.

İdari faaliyetleri de Anayasa’ya göre kamu hizmetleri, kolluk faaliyetleri, ulusal güvenlik, özendirme teşvik faaliyetleri, iç düzen faaliyetleri, planlama faaliyetleri gibi sınıflandırabiliriz.