İhtişamıyla Göz Dolduran Yapı

Ayasofya eski adıyla Kutsal Bilgelik Kilisesi ve Ayasofya Müzesi veya günümüzdeki ismiyle Ayasoya-i Kebir Cami-i Şerifi adıyla anılmaktadır. İstanbul'da yer alan bir cami ve eski bir bazilika ve müzedir.

Ayasoya'nın ilk binası IV. yüzyılda İstanbul'da merkezî bir yerde inşa edilmiştir. Bu yapı I. Konstantinos'un eseri olduğuna inanılsa da oğlu II. Konstantios zamanında bitirilmiş ve 15 Şubat 360'ta açılmıştır. Kilise meydana gelen bir ayaklanmada harap olmuştur. II. Theodosius binayı beş nefli olarak yaptırmıştır. 532 yılında çıkan bir yangınla sarayın bir kısmı yanmıştır. Yapı 537 yılında iki mimar tarafından farklı malzemeler kullanılarak tekrardan inşa edilmştir. Ayasofya 10.000 işçiyle altı yıl içinde tamamlanarak 27 Aralık 537 tarihinde büyük bir törenle açılmıştır. Iustinianos'un yapılarını anlatan Prokopios eserinde bu kiliseye geniş yer vermektedir.

Ayasoyfa'nın mimarisine bakıldığında Hristiyan dini yapılarının hâkim olduğu görülmektedir. Basık büyük bir kubbe ile inşa edilmiştir. Bizans ve Türk dönemlerinde duvarlara yapılar eklenmiştir. Ayasofya bugüne kadar ayakta durabilmiştir. 557 yılında bir deprem olmuştur ve 558 yılında kubbenin doğu tarafı çökmüştür. Kilise depremden sonra tekrarda yapılanmıştır. 869 yılında tekrar bir deprem daha geçirmiştir Ayasofya. Ertesi yıl kubbenin çöken tarafları inşa ettirilmiş ve 994 yılında tekrardan açılmıştır. Bu sefer gerekli tedbirler alınmış ve Ermeni bir mimar tarafından altı yıl süren tamirden sonra kilise 13 Mayıs 994'te tekrardan açılmıştır. IV. Haçlı Seferleri sırasında Latinler tarafından büyük tahrip görmüştür. Ayasofya, İstanbul tekrar Bizans idaresine geçtikten sonra küçük bir tamir görmüştür. Bizans yaşamış olduğu ekonomik zorluklarla halkan yardım toplayarak bu zararları 1353 yılında giderebilmiştir.

İstanbul feth olunduktan sonra şehrin kilisesi durumunda olan Ayasofya bu dönem camiye çevrildi. Fatih Sultan Mehmed, yapının tahribini önelemiş ve burada ilk namazının kıldıktan sonra camiyi kendi hayratının ilk eseri olarak vakfetmiştir. Ayasofya'nın etrafına Osmanlı döneminde yapılan ilaveler çeşme, sebil ve avlu inşa edilmiştir.

Ayasoya müze hâline geldikten sonra 8 Ağustos 1980'de hünkar mahfili kısmı ibadete açıldı. Restorasyon nedeniyle hünkar mahfili kapatılmıştır tekrardan 1991 yılında ibadete açılmıştır. 2000'li yıllarda Ayasofya'nın tekrar camiye çevrilmesi için girişimler başlatılmıştır ancak reddedilmiştir. 10 Temmuz 2020 tarihinde ibadete açılması kararlaştırılmıştır. Böylce Ayasofya müzeye çevrilmesinden seksen altı yıl sonra tekrardan ibadete açılmıştır. Ayasofya'nın ikinci katı müze olarak kullanılmakta ancak girişleri ücretlidir. Ayasofya dünya mimarlık tarifi açısından önemli bir yapıdır. Mimarisi, tarihi, ihtişamı sanat tarihi açısından değerlidir. Ayasofya'nın sahip olduğu eserler hem Roma Dönemi ve hem de Osmanlı Dönemine ait eserler ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.