DÜZENLİ ŞEHİRLER

Düzenli şehir projelerinin amacı nedir? Düzenli şehir planları kim tarafından ortaya çıkmıştır?

14 Sep, 20203 min read

Türkiye'nin kalkınmasının köyden kente ilerlemesi amacıyla tasarlanan bir proje ''İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi''. Bu projenin 1937 yılında bizzat Atatürk tarafından çizildiği ve Danimarka başta olmak üzerek dünya şehirlerinin İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi'nden esinlendikleri söylentileri vardır. İlerleyen satırlarda İdeal Cumhuriyet Köyü hakkında bilgiler verdikten sonra, bu söyletinler gerçek mi değil mi birlikte öğreneceğiz!

İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi Nedir?

İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi kırsal kesimdeki yapılanmanın düzenli bir şekilde olması ve bu kesimin kalkınması amacıyla çizilen, içinde 43 yapı bulunduran bir projedir. Bu 43 yapı şöyledir “Okul ve tatbikat bahçesi, öğretmen evi, halk odası, köy konağı, konuk odası, okuma odası, konferans salonu, otel/han, çocuk bahçesi, köy parkı, telefon santrali ve köy söndürgesi, radyolu köy gazinosu, ebe ve sağlık kurucusu, tarımbaşı, hayvan sağlık kurucusu, sosyal kurumlar, ziraat ve et işleri, gençler kulübü, hamam, etüv makinesi (buğu vs.), köy yunak yeri, cami, revir, kooperatifler, köy dükkanları, spor alanı, damızlık tavuk, tavşan ve arı istasyonları, damızlık ahır (aygır ve boğa), kanara, mandıra, değirmenler, fabrika, asri mezarlık, hayvan mezarlığı, kireç, taş, tuğla ve kiremit ocakları, yonca ve hayvan pancar tarlası, koruluk, köy gübreliği, fenni ağıl, pazar yeri ve köy zahire locası, aşım durağı, panayır yeri, selektör binası.”

Bu 43 yapı daire şeklinde tasarlanmış ve bu tasarımla kalkınma, sosyalleşme gibi toplum bilincini geliştirecek ve ilerletecek bir sistem amaçlanmıştır.

Atatürk'ün çizimi olduğu söylenen İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi

İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi'nin kaynağı neydi ve neden uygulanamadı?

İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi ile ilgili araştırma yapmak istediğinizde çoğu yazıda Atatürk tarafından çizildiğini ve projenin çalıntı bir şekilde Danimarka başta olmak üzere dünya ülkelerinde gerçekleştirildiğini okursunuz. Uzmanlar ise bu projenin Atatürk tarafından çizilme ihtimalinin düşük olduğunu söylerler.

İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi'nin birincil kaynağı ise Afet İnan ve kitaplarıdır. Afet İnan “Devletçilik İlkesi ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Birinci Sanayi Planı 1933” adlı kitabında bu projeden bahsederken mimarının kim olduğunun bilinmediğini belirtiyor. Projenin Atatürk tarafından çizilmediğini fakat gerçekleştirilmek istediğini söylesek yanlış bir çıkarımda bulunmayız diye düşünüyorum.

1937'de planlanan bu projeyi hayata geçirmek isteyen Afet İnan 1970’li yıllarda yetkili mercilerle iletişime geçmiş fakat projenin uygulanmasına ilişkin bir sonuç alamamıştır.

Türkiye'nin Düzenli Şehri: Atça

İdeal Cumhuriyet Köy Projesi aslında 1920’li yıllarda Türkiye’de gerçekleşmişti. Türkiye’nin en modern imarlı yerleşimi Aydın-Atça’dır. Kurtuluş Savaşı’ndan sonra harap bir halde olan Atça’yı düzenlemek adına çalışmalara başlayan mühendis Abdi Hıfzı Bey ve Fen Memuru Halil Efendi 1924 yılında çalışmalarını bitirip ortaya bir plan çıkartmışlardı. Bu planda esinlenilen şehir ise Paris'tir. Ünlü Şanzelize Caddesi'nin de içinde buluduğu 12 caddenin kesişim noktası olan Charles de Gaulle Meydanı Atça’nın düzenlenmesinde esinlenilen meydandır.

1924 yılında tasarlanan, 1926 yılında ise imarı gerçekleştirilen Atça yukarıda gördüğünüz gibi modern bir imara sahip ve Türkiye’nin en düzenli şehri olarak bilinmektedir.

Günümüzde ise İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi'nin gerçekleştirilmesi için hazırlıklara başlamış olan bir şehrimiz daha var. Ankara-Gölbaşı Belediye Başkanı kalkınma ve gelişme açısından önemli olan bu projenin önümüzdeki yıl yapımına başlayacaklarını belirtti. Umarım tüm ülkeye örnek bir iş çıkar ve tabandan kalkınma projemizi geçte olsa gerçekleştiririz.

Hal böyleyken İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi'nden esinlendiği söylenen Danimarka'da kurulan düzenli şehrin esin kaynağı nedir? Gelin birlikte bakalım!

Yukarıdaki fotoğrafta gördüğümüz şehir İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi'nin çok başarılı bir örneğidir. Sosyalleşme, üretim, refah gibi toplumun huzur içinde yaşayacağı düzeni sağlayacak bir düzeydedir. İdeal Cumhuriyet Köyü Projesi'nin başarılı bir modeli olan Brondly Banliyosunun asıl ilham kaynağı İngiltereli şehir planlamacısı Ebenezer Howard’ın 1898 yılında hayata geçirdiği Bahçe Kent Projesidir.