Eski Yunan ve Roma Tarihi İçin Antik Çağ Yazarları ve Eserleri

Eski Yunan ve Roma tarihi için bilgi edindiğimiz kaynaklar sadece yazınsal kaynaklar değildir. Yazınsal kaynakların dışında en önemli bilgi toplama aracımız olarak arkeolojik kazılar ve yüzey araştırmaları ön plana çıkmaktadır. Kazılara giden süreçte, hatta kazıların öncesinde ilk bakılan yer varsa eğer Antik Çağ yazarlarının günümüze ulaşabilen eserleridir. Tam olarak burada belirtmek gerekir ki bu kaynaklar oldukça önemli olmalarının yanında, her zaman için soru işareti ile bakılması gereken kaynaklardır. Çünkü bu eserlerin yazıldığı dönem için, günümüzde olduğu gibi bir tarih yazıcılığından bahsetmek söz konusu değildir.

Kronolojik olarak devam ettiğimizde karşımıza çıkan ilk isim Homeros olur. Homeros, Eski Yunan tarihi hakkındaki en eski kaynağımızdır. Fakat Homeros'un anlattıkları destansı şeylerdir. Yani Homeros'a bakılırken bu kuşkuları göz ardı etmek yanlış olacaktır. Homeros epos adı verilen kahramanlık destanı türünün ilk ismidir. Yaşadığı tarih tam olarak bilinmemesine karşın tahmin olarak MÖ 8 yy. da yaşadığı kabul görür. Günümüze ulaşmış eserleri ise İlyada ve Odysseia adlı eserlerdir. Fakat bu eserlerin yazarının Homeros olduğu da tartışmalı bir konudur. İlyada'nın konusu Akhalar ile Troilılar arasındaki savaş, Odysseia'da ise savaşın ünlü kahramanı Odysseus'un savaştan sonra yurduna dönerken başından geçen türlü olaylar anlatılır. Anlattığı şeyler bir yana bu eserlerin bize verdiği en önemli bilgiler Antik Dönem'in sosyal ve kültürel yaşamı hakkında olmuştur.

Hesiodos ise didaktik eposun kurucusudur ve iki önemli eseri Theogonia(Tanrıların Doğuşu) ve İşler ve Günler'dir. Özellikle Theogonia oldukça önemlidir. Bu eser Yunan Mitolojisi hakkındaki ilk sistemli eserdir. Yunan mitolojisini sistemli ve açıklayıcı şekilde anlatmaktadır.

Tarih yazımı olarak atılan ilk adımlar en ünlüleri Miletoslu Kadmos, Dionysos, Hekataios; Lampsakoslu Kharon, Syrakusailı Antiokhos olan Logographoslardan gelmiştir. Logographoslar; arşiv malzemelerini kullanalarak kentlerin kuruluşu, tarihi, kahramanları, aristokrat ailelerin soyları ve seyehatlari yazıya dökmüşlerdir.

Herodotos, tarih yazımında en büyük isimlerden birisidir. Çocukuğunu Pers-Yunan Savaşları sırasında geçirmiştir. En önemli eseri günümüzde Herodotos'un Tarihi olarak bilinen, Historia'(Araştırmalar) dır. Herodotos bu eseri Pers-Yunan savaşlarının nedeni bilinsin diye yazdığını açıklamaktadır. Bu eser MÖ 5.yy'daki Pers-Yunan Savaşları için en önemli kaynağımızı oluşturmaktadır.

Thukydides; Herodotos gibi oldukça önemli bir tarihçidir. Günümüze ulaşan eseri Atina ve Sparta arasındaki Peloponnesos Savaşı için en önemli kaynağımızdır. Bu isimin hemen ardından Ksenophon gelmektedir. iyi bir eğitim alan isim bir çok eser vermiştir. En önemli eseri; Batı Anadolu'dan Pers Ülkesine giden seferi anlattığı(kendisi de bu seferde yer almıştır) eseri Anabasis'dir. Bu eser Anadolu halkları ve coğrafyası hakkında verdiği bilgiler ile oldukça önemlidir. Diğer bir önemli eseri de Hellenika(Yunan Tarihi)'dır.

Özellikle Roma Dönemine baktığımızda: Cato Roma'nın Latince yazan ilk tarihçisidir. Fabius Pictor, Roma senatörü olup ilk Roma Tarihçisi olarak anılır. Varro ise Praetorluğa kadar yükselmiş daha sonra kendini yazmaya adayan birisidir. Cicero; devlet adamlığının yanı sıra felsefe, şiir ve meclise geçen konuşma metinleri de kaleme almıştır.

Bu isimlerden sonra karşımıza oldukça önemli bir isim olan Caesar gelir. Roma Cumhuriyet Dönemi'nin en önemli ismi ve hayat boyu dictator seçilen Caesar'ın yazdığı eserler arasında en önemlisi Gallia Seferi'nde tuttuğu kayıtları içeren eseridir.

Strabon; Amasyalı Strabon'un en ünlü eseri 17 kitaptan oluşan Coğrafya'dır. Eski Yunanca olarak ele aldığı bu kitapta Anadolu Coğrafyasını anlatmaktadır.

Son olarak ise Titus Livius, Roma tarihçisidir. En önemli eseri 142 kitaptan oluşan Roma Tairihini kapsayan eseridir.

Göründüğü üzere Antik Dönem için oldukça fazla kaynak vardır. Burada bahsedilenler en önemli isimlirdir. Bu isimleri dışında da bilgi edindiğimiz bir çok isim ve eseri vardır. Antik Yunan ve Roma tarihine dair bir araştırma yapılacağı zaman bakılan ilk yer bu isimlerin eserleri olmuştur ve görünüşe göre böyle olmaya da devam edecektir.

Yararlanılan Kaynaklar:

A.Erhat, Mitoloji Sözlüğü

A. M. Mansel, Ege ve Yunan Tarihi, Ankara (2014)

O.Tekin, Eski Yunan ve Roma Tarihine Giriş, İstanbul (2016)