Kapitalist Sistemin Bir Parçası; McDonaldlaşma Kavramı Nedir?

McDonaldlaşma, Amerikan sosyolog George Ritzer'in 1993 tarihli "McDonaldlaşmanın Sosyolojisi" adlı eserinde ortaya attığı kavramdır. Amerikan fast food zinciri McDonald's'a ait işletme modelinin, tüm dünyada küreselleşmenin etkisiyle gıda sektörünü aşarak toplumun birçok alanına sirayet etmesiyle ilgilidir.

McDonaldlaşmanın dört evresi vardır. Bunlar; verimlilik, hesaplanabilirlik, öngörülebilirlik ve denetlenebilirliktir.

Verimlilik; McDonald's'ta çalışan işçilerin yaptıkları işlerin herhangi bir ustalık gerektirmeden gayet pratik, ayrıca her şeyden önce sistemsel ve endüstriyel bir işleyişe sahip olmasıdır. Bant sistemi sayesinde bütün yapılması gereken işlemlerin sırayla yapılması; bunun yanında çalışanların bulaşık yıkama, servis açma gibi sorumluluklarının olmamasıdır. Böylelikle maksimum verimlilik, maksimum kâr elde edilmektedir.

Hesaplanabilirlik; her tüketilen ürünün sayılabilir, ölçülebilir olması ve menüdeki her kalemin (her ürünün) parayla satın alınmasıdır. Böylelikle müşteriye daha az birim para verdiği yansıtılarak; düşündürülerek daha çok ürün satma anlayışı vardır. Yüksek kalorili uzun süre tokluk hissi yaratan yemekler ucuz olması sebebiyle de müşterilere daha çekici gelir.

Öngörülebilirlik; dünyanın neresinde olunursa olunsun her yerde aynı standartta ürün, aynı standartta işletme anlayışının olması ve bunun müşteri üzerinde bıraktığı güven duygusudur.

Denetlenebilirlik; işletme içerisinde bulunan her şeyin aslında tüketiciyi kontrol etmesidir. Örneğin işletme içinde bulunan tabelalar, rahatsız ve bir süre sonra kalkma hissiyatı uyandıran masa sandalyeler gibi. Böylelikle gelen müşterinin yeme içme süresi minimumda tutularak istenilen şey sağlanır; hemen yiyip çıkmak. Bu şekilde müşteri devri hızlanır ve sirkülasyon arttırılır.

McDonaldlaşma kavramını bu dört etken bir arada bulunmadan düşünmemiz pek mümkün olmaz. Evreleri birbirini besler ve totale baktığımızda bütün süreç kapitalist sistemin bir parçasıdır. Bu anlayıştan kurtulmanın yolu McDonaldlaşan yani standardizasyon adı altında tektipleşen ve özel olmaktan uzak üretici ve sistemlerden olabildiğince uzak durmaktır.