Pisagor ve Adalet

Selanik’te bir hediyelik eşya dükkanında karşılaştığım ve ilgimi çeken bir kupayı görmem ve bu kupanın ne olduğunu sorduğumda Pisagor’un Adalet Kupası yanıtını almam sonucu sizlere bu yazıyı yazıyorum.

Pisagor (Pythagoras; MÖ 570-MÖ495), matematik, geometri, astronomi vb. alanlarda önemli ilerlemelere katkı sağlamış, Antik İyonya’nın en ünlü filozoflarından biridir. Adaletli ve ölçülü tüketime önem veren Pisagor, MÖ 6. yüzyılda, içerisine konulan içeceğin adaletli paylaşılmasını sağlayan bir kupa icat etti. Pisagor’un Adalet Kupası (Pisagor Kupası) ismindeki bu icadı, içerisine belirli miktardaki bir sıvının kupanın sınırı üzerinde doldurulduğunda özel bir düzenek ile sıvının tümünün dışarıya dökülmesini sağlayan bir tasarımdadır. Bardağın içindeki kolon yardımıyla gerçekleştirilen bu eylem, sıvının kolonun boyunu geçmesi durumunda sifon etkisiyle sıvının tamamının dökülmesini sağlar. İçerisindeki sıvının kolon boyunu geçmemesi durumunda ise, sıvı diğer normal kupalarda durduğu gibi dökülmeden sabit kalır.

Peki yapılan bu icat doğrultusunuda Pisagor’un bizlere adalet ile ilgili vermek istediği öğüt nedir?

Teoride herkes için adil bir dünyada yaşama fikri kulağa hoş gelse de pratikte maalesef bu durum pek de mümkün değil. Her ne kadar Pisagor bu kupayı binlerce yıl önce icat etmişse de günümüz dünyasında adaleti sağlama arayışı ve çabası devam ediyor. Özellikle içinde bulunduğumuz 21.yüzyılda biz insanlar, ihtiyacımız olandan fazlasını istiyor ve çoğu zaman türlü bahanelerle, bir şekilde, kendimizi ihtiyaç fazlasını tüketmeye ikna ediyoruz. Kendimizi ikna ediyoruz diyorum ama, tabii ki, sosyal medyanın da şimdiki zamanda bizler üzerindeki etkisini göz ardı edemeyiz.

Kupayı kullanarak su veya şarap gibi bir sıvıyı haddinden fazla tüketmek istediğimizde bizleri engelleyen ve herkese eşit şekilde bu sıvıların tüketimini sağlayan bu düzenek bizlere fizik ve matematik bilimi üzerinden felsefi birtakım sorgulamalar yaratıp adalet ve eşitlik ikiliğini düşündürtüyor. Her ne kadar bizler dünyaya eşit ve adil şartlarda gelmemiş olsak ve tüm bunları var olan farklılıklarımızı gördükçe daha iyi algılasak da Pisagor bizlere sadece bu kupa üzerinden bile bazı durumlarda kaynakların adaletli bir şekilde paylaşılabileceğini gösteriyor. Pisagor kendi yaşadığı dönemde ise okulundaki öğrencilerin bu kupayı kullanmalarını sağlayarak onlara eşitlik temelindeki adaleti öğütlemiş oldu. Pisagor bile binlerce yıl önceden adaleti sağlamak için böyle bir buluşa imza attıysa insan olarak dış etmenleri suçlamadan önce, bir noktada, dönüp kendimize bakmamız gerekiyor sanırım.

Eğer bu yazı ilginizi çektiyse aşağıdaki linklerden konuyla ilgili daha detaylı bilgi edinebilirsiniz.

https://tr.wikipedia.org/wiki/Pisagor%27un_Adalet_Kupas%C4%B1

https://tr.wikipedia.org/wiki/Pisagor