Venedik Taciri

"Eğer bizi yaralarsanız, kanamaz mıyız? Eğer zehirlerseniz, ölmez miyiz? Ve eğer bize haksızlık ederseniz, intikam almaz mıyız?"

16 Dec, 20244 min read

Venedik Taciri, asıl İngilizce adıyla The Merchant of Venice, Shakespeare tarafından 1596 ve 1598 yılları arasında yazıldığı düşünülen bir oyundur. Shakespeare'in en çok bilinen ve sahnelenmiş oyunları arasında yer almaktadır. Shakespeare'in her eserinde olduğu gibi her şey belli belirsizdir, gri alanlar çok fazladır ve kesin yargılara varmak tamamen mümkün değildir. Bu konuda da farklı yorumlara ve bakış açılarına açık birçok konu karşımıza çıkmaktadır. Oyunun temalarını oluşturan bu konulardan bazıları: adalet, ayrımcılık, önyargılar, merhamet ve acıma, affetme ve intikam, anlaşmalar ve kontrattlar, materyalizm, toplum, dostluk ve sevgi, gerçekler ve ilüzyonlar, insan doğası ve kimlik olarak sıralanabilir. Özellikle yazıldığı dönem göz önünde bulundurulduğunda oyunda bu gibi konseptlerin daha çok Yahudilere uyarlandığını görmek mümkün. Bu da oyuna ve Shakespeare'e karşı anti-semitizm yani Yahudi düşmanlığı şeklinde eleştiriler olarak yansımıştır.

Adından da anlaşılacağı üzere oyun Venedik'te geçmektedir. Baş karakterlerden olan asilzade Bassanio, Belmont varisi Portia ile evlenmek istemektedir. Bir eş adayı olarak Portia'yı etkilemek içinse paraya ihtiyaç duymaktadır. Bunun içinse arkadaşı ve varlıklı bir tacir olan Antonio'dan yardım ister. Antonio daha önce olduğu gibi Bassanio'ya yardım etmeyi kabul eder, ancak kendisinde de şuan gerekli para yoktur. Bunun üzerine Bassanio borç için bir başka tacire gider. Shylock adında Yahudi bir tacir kendisine borç vermeyi kabul eder. Lakin bir koşulu vardır, eğer ki Bassanio borcunu vaktinde ödeyemezse Shylock aracı olan Antonio'nun vücudundan bir parça et koparacaktır. Her ne kadar riskli olsa bile Antonio bu şartı kabul eder.

Bassanio ve arkadaşı Gratiano Belmont'a gitmek üzere yola koyulurlar. Portia'nın babası kızını doğru kişiyle evlendirmek için bir test hazırlamıştır. Üzerinde farklı yazılar bulunan altından, gümüşten ve kurşundan üç kutu arasından doğru olanı seçebilen kişi Portia ile evlenmeye hak kazanacaktır. Öbür eş adayları olan Fas ve Aragon prensleri gümüş ve altın kutuları seçer fakat bunlar yanlış tercihlerdir. Bassanio ise kurşun olan kutuyu seçerek doğru cevabı bulur ve Portia ile evlenmeye hak kazanır. Bu sırada ise Antonio'nun gemilerinin battığı ve Shylock'a olan borcunu ödeyemeyeceği öğrenilir. Kızının bir Hristiyanla kaçması ve dinini terk etmesi üzerine intikam almak isteyen Shylock harekete geçer ve mahkemeye gider. Bassanio ise Portia'dan aldığı parayla beraber Antonio'nun yardımına gitmek üzere yola koyulur. Portia ise bu sürede gizlice hizmetkarı Balthazar'ı kuzeni avukat Bellario'dan akıl alması için çoktan göndermiştir.

Mahkemede ise Antonio ve Shylock karşı karşıya gelmiştir. Her ne kadar alınan borcun iki katı teklif edilse bile Shylock verilen sözün tutulmasını ve Antonio'nun vücudundan bir parça et koparılmasını ister. Aralarında bir kontrakt olduğu için de her ne kadar itiraz edilse de elden bir şey gelmez. Balthazar olarak kendini tanıtan ve kılık değiştirmiş Portia ise Shylock'a merhamet göstermesi üzerine öneride bulunur lakin nafiledir. Shylock gözü dönmüşçesine et parçasında ısrar eder. Hiçbir çıkış yolu göremeyen Antonio vücudundan bir parça et vermeye hazırlanır ve mahkemenin kararıyla kontrata uyulması uygun görülür. Portia ise burda araya girer. Anlaşmada yazdığı üzere Shylock'un sadece bir parça et alabileceğini, asla kan akıtmaması gerektiğini söyler. Ayrıca tam anlaşılan miktarda et alması gerektiğini de hatırlatır. Anlaşmanın kurallarına uymadığı sürece yasalar gereği bütün mal varlığına el konulacaktır.

Bu gelişmeler üzerine asıl çıkmaza giren kişi Shylock olmuştur. Müzakerelere devam etmeye karar verilir ancak Shylock bir Yahudi, yani bir yabancı olduğu ve bir Venedik vatandaşına kast ettiği için kendisini zor bir duruma sokmuştur. Bunun üzerine mahkeme Shylock'un mallarına ve parasına el koyar. Daha da büyük bir ceza olaraksa Shylock'un Hristiyanlığı kabul etmesine karar verilir. Hiçbir çözümü olmayan Shylock hem mallarından ve parasından, hem de intikam hırsı ve ateşiyle benimsediği inancından olmuştur. Hristiyanlığın Yahudilik üzerinde kurduğu adaleti anlatan bu sahne ve Shylock'un karakter tasviri en çok eleştirilen noktalardan birisi olmuştur. Sonraki perdede ise Antonio'nun gemilerinin başına bir şey gelmediği öğrenilir. Bassanio ve Portia Belmont'a dönerler ve evliliklerinin tadını çıkarırlar. Öbür karakterler de hayatlarına kaldıkları yerlerden devam ederler. Bu durumdan zararlı çıkan tek kişi ise Yahudi tacir olmuştur.