Çizgi Roman Tarihine Giriş

Çizgi roman ilk olarak Amerika’da ortaya çıkmıştır. İsim olarak da Türkçedeki komik kelimesinin karşılığı olan ‘comics’ şeklinde adlandırılmıştır. İlk çizgi romanın ise ne olduğu ile ilgili farklı kaynaklar mevcuttur. Bazı kaynaklar ilk çizgi romanın The Yellow Kid (Sarı Çocuk) olduğunu ve 1896 yılında Journal ve New York gazetelerinde arkası yarın olarak yayınlandığı söylenirken (SEYHAN, 2012), bazı kaynaklar ise ilk çizgi romanın 1837’de Rudolphe Töpffler tarafından yaratılan Historie de M. Vieux Bois olduğunu söylemektedir (BARIŞ, 2020). Çizgi romanın çıkışından itibaren ilk 30 yıl mizah dışında başka bir konu işlenmemiştir. İsim olarak takılan ‘comics’ kelimesi de buradan gelmektedir (SEYHAN, 2012).

The Yellow Kid, yayınlandığı dönemde oldukça ilgi görmüştür. Bunun sebebi ise karakterin alt sınıfın yaşantısına yakın bir hayata sahip olması olarak tahmin edilmektedir. Gazetelerde yayınlanıyor olması gazete satışlarını da olumlu yönde etkilemiştir. The Yellow Kid’in etkisi gazeteler dışında ürünlerin satışında da gözlenmiştir. Karakterin resmi bazı gıdaların paketlerine basılmış ve satışları da etkilediği gözlemlenmiştir.

Çizgi romanda 1929 yılına kadar çoğunlukla mizah konuları işlenmiş ve bu yılda ilk defa macera konulu çizgi romanlar boy göstermeye başlamıştır. Buck Rogers ve Tarzan bunlardan birkaçıdır. 1930’lu yıllarda ise günümüzde çok bilinen Kızılmaske ortaya çıkmıştır (SEYHAN, 2012). 

İlk çıkan çizgi romanlar gazetelerde veya dergilerde yayınlanırken zamanla ‘comics’ ismi ‘comics book’ ismine dönüşmüştür. 1930’lara kadar kendine özgü konu ve karakterler ile çizgi romanlar ortaya çıksa da asıl yükselişi ve özgünlüğü 1930’lardan sonra yaşamıştır. 

1934 yılında Jerry Siegel ve Joe Shuster ilk süper kahraman olan Superman karakterini oluşturmuştur. DC Comics bu çizgi romana şans vermiş ve uzun soluklu bir yayın süreci yaşatmıştır (YILDIZ, 2023). Superman, uzun yıllar sürecek süper kahraman konulu çizgi romanların altın çağını başlatması açısından önemlidir. 

Çizgi romanlar okurun ilgisine ve dünyadaki ekonomik durumlara bağlı olarak yaratım, basım ve çizgi romana ulaşılabilirlik açısından dönemlere göre değişiklik göstermiştir. Bu değişiklikleri çağlara ayıran kaynaklar mevcuttur (ARDIÇ, 2020). Bu çağlar, çizgi romanın tarihini somutlaştırarak daha anlaşılabilir kıldığını düşündüğüm için tarihini çağlar üzerinden açıklamaya çalışacağım.

Altın Çağ, 1938 yılından 1956 yılına kadarki süreç olarak adlandırılmaktadır. Bunun sebebi çizgi roman satışında artış olmasıdır. Süper kahramanların dünyası bu çağda tanınmıştır. 2.Dünya Savaşı dönemi olduğu için Amerika’da çizgi romanlarda işlenen konular genç erkeklerin orduya katılması için bir araç olarak kullanılmıştır. 

Gümüş Çağ, 1956 yılında başlayıp 1970 yılına kadar süren bir dönemdir. Bu çağın başlangıcı savaş sonrası döneme denk geldiği için çizgi romanlara sansür uygulanmaya başlamıştır. Uygulanan sansürle birlikte çizgi romanlarda işlenen konular azalmış ve üretim de bu yüzden düşmüştür. Bu dönemde daha politik hikâyeler yazılırken ‘hayvan süper kahramanlar’ çizgi romanlara dâhil olmaya başlamıştır. DC ve Marvel gibi büyük şirketler sansürle birlikte ortaya çıkan konu azlığını alternatif kahramanlar yaratarak tamamlamaya çalışmıştır.

Tunç Çağı ve Modern Çağ olarak adlandırılan dönem ise 1970 ve 1985 yılları arasını kapsamaktadır. Bu dönemde yazılan çizgi romanların konularına bakıldığında sansür ve kısıtlamaların esnediği görülmektedir. Yeni anlatılar yeni karakterler ortaya çıkarmıştır. Örneğin savaş zamanında etkili olan ırkçılık bu dönemde Marvel şirketinin yeni karakterleriyle yumuşamıştır. Storm ve Black Panther bu karakterlerdendir (BARIŞ, 2020).

1985 ve 1996 yılları arası Modern Çağ’ın devamı olarak gösterilen dönem daha çok Karanlık Çağ olarak isimlendirilmektedir. Bunun sebebi çizimlerin ve konuların daha karanlık olmasıdır. DC evreni bu dönemde Batman karakterinin karanlık dünyası ile birlikte parlamaktadır. 

Manga Çağı olarak adlandırılan bu dönem 1980’lerde görülmektedir. Manga, Japon çizgi romanlarına verilen isimdir. Amerika’da çıkan çizgi romanlardan farklı olarak daha abartılı ifadeler içermektedir (ARDIÇ, 2022). Manga’nın ilk örneği 1902 yılında Japon gazetesinde yayınlanmaya başlamış ve ilk olarak çocuklara yönelik hazırlanmıştır. Savaş döneminde şiddetli şekilde sansür uygulanması ve yaşanan ekonomik buhranlar, mangalarda işlenen konular ve manga tüketimi olumsuz yönde etkilemiştir. Bu yüzden en parlak dönemini 1980’lerden sonra yaşamıştır. Günümüzde Manga okuma furyası oldukça genişlemiş ve popülerliği ülke sınırlarını aşmıştır.

1996 yılı ve sonrası olan dönemde ise teknolojinin gelişmesi ve ilerlemesi ile birlikte çizgi romanlar farklı bir boyuta taşınmıştır. Bu durum, çizgi romanların beyaz perdeye taşınmasıyla doğru orantılıdır. DC ve Marvel çizgi roman dünyasında uyarlanan filmleriyle birlikte artık iki dev şirket hâline gelmiştir. İki dev şirket ve süper kahramanlar çizgi roman dünyasının kapısını içeriye doğru açarak okurları bu evrene davet etmektedir. Bu durum özgün çizgi romanlara ya da mangalara talebin oluşmasını da sağlamaktadır.

Türkiye’de çizgi romanın ortaya çıkışı ilk olarak güldürme içerikli ve çocuklara yönelik başlamıştır. Amerika’da ve Japonya’da olduğu gibi Türkiye’de de gazetelerde yayınlanmıştır. 1945’lerde yabancı çizgi romanların uyarlamaları yapılmıştır. Örneğin Blondie çizgi romanı Türkçe’ye Fatoş olarak uyarlanmıştır. İtalya yapımı Tommiks 1950’lerde Türkiye’de oldukça popülerleşmiştir. 1960’lardan sonra ise Türkiye’de daha siyasi içerikler, sol ve milliyetçi konular içeren çizgi romanlar yazılmıştır. Abdulcanbaz, Karaoğlan, Gırgır ve Leman bunlardan bazılarıdır.

Kaynakça

Ardıç, İ. (2022). Çizgi Romanın 130 Yıllık Seyri. Bookington. Erişim adresi https://www.bookinton.com/gundem/dosya/cizgi-romanin-130-yillik-dunya-seyri/

Barış, R. (2020). Doğumundan Günümüze Çizgi Roman Gelişimi. GeekYapar. Erişim adresi https://geekyapar.com/sanat/edebiyat/cizgi-roman/dogumundan-gunumuze-cizgi-roman-gelisimi/

Seyhan, G. (2012). Çizgi Roman Tarihi ve İmgelerin Gelişimi. Futuristika. Erişim adresi https://futuristika.org/cizgi-roman-i-tarihi-ve-imgelerin-gelisimi/

Yıldız, E. (2023). Çizgi Romanların Kökeni ve Evreni. Söylenti Dergi. Erişim adresi https://www.soylentidergi.com/cizgi-romanlarin-kokenleri-ve-evrimi/