Halide Edip Adıvar Romanlarında Kadın ve Eğitim

Halide Edip Adıvar 1884 yılında İstanbul'da dünyaya gelmiş, Beşiktaş'ta eserlerinden birine de adını veren Mor Salkımlı Ev'de çocukluk yıllarını geçirmiştir. Babası Mehmet Edip Bey, Ceyb-i Hümayun (Padişah Hazinesi) kâtipliği yapmaktadır. Annesi Bedrifem Hanım'ın erken yaştaki vefatı sebebiyle haminnesi Nakiye Hanım manevi, babası Edip Bey ise fikri ve eğitim hayatını yönlendirmişlerdir.

Halide Edip eğitim hayatına Robert Koleji'nde başlamıştır. Babasının onu İngiliz çocuklarına verilen eğitimle büyütmek istemesi Halide Edip'i yaşıtlarından olgun bir kişilik haline getirmiştir.

Yakın çevresi itibarıyla kadınların yaşayış şekline ve özellikle de babasının iki eşli olmasından dolayı ev içinde yaşanan sorunlara yakından şahit olması; onun kendi ayakları üzerinde duran bir kadın olmak istemesinde oldukça etkili olmuştur.

Ateşten Gömlek, Seviyye Talip, Sinekli Bakkal ve Kalp Ağrısı gibi romanlarında kadın teması büyük bir yer tutmaktadır. Edip'in idealize ettiği kadın karakterleri kendi kendine yetebilen eğitimli şahsiyetlerdir. Bu kurguyu yalnızca bireysel olarak değil, toplum içinde kadının alması gereken yeri de ifade ederek okuyucaya sunmaya çalışır.

Halide Edip Adıvar'ın romanlarında kadın karakterleri iki şekilde karşımıza çıkar: Birincisi, eğitimli oldukları hâlde alafrangalık gösteren kadınlar; ikincisi ise "Yeni Kadınlar"dır.

İdealize edilen yeni kadın modelini özellikle Sinekli Bakkal romanında net bir şekilde görmekteyiz. Romanın başkahramanı Rabia, annesinin ve dedesinin aksine yeni hayata uyum sağlayan modern bir Türk kadınıdır. Her ne kadar geleneklerine ve dinî inancına olan bağlılığı devam ediyor olsada Rabia'nın bir piyanist olan Peregrini'yle evlenmesi bu birleşmeyi ifade eden temel unsurlardan biridir.

Romanlarda okuduğumuz karakter şemaları ve kadının yeri, modern düşünceyle yoğrulan bir geleneğin düşüncesidir. Rabia hafız olması ve ailesi itibarıyla geleneği, Selim Paşa Konağı'ndaki düşünceleri ve orada yer alması sebebiyle de modernliği temsil etmektedir. Aynı zamanda konakta doğu ve batı kültürünün, düşüncelerinin bir arada sunuluyor olması da yazarın düşüncelerini gözler önüne sermektedir.

Handan romanında geçen bir bölüm, Halide Edip'in kadınla ve eğitimle alakalı düşüncelerini ifade ettiği açıklayıcı bölümlerden biridir: