Uzman Sezgisi: Ne Zaman Güvenebiliriz?

Daniel Kahneman, kitabının bu bölümünde Gary Klein ile sezgi ve güven konusunu irdeleyip zenginleştiriyor.

● Bir sezgisi olduğunu iddia eden bir profesyonele nasıl güvenilir? Burada ortaya atılan iki fikir var: Güven ve saygı, kuşkuculuk.

● Çağrışım makinesi kuşkuyu bastırmakta ve hâlihazırdaki baskın öyküyle bağdaşan fikirleri ve enformasyonu akla getirmeye ayarlıdır. Dolayısıyla birçoğumuzun dayanaksız sezgilere fazlaca güven duymaya yatkın olması şaşırtıcı değildir.

● Yani yargılarına güvenmeniz gerektiğini söyleyecek bir kimseye -kendiniz dâhil- güvenmeyin.

● O zaman sezgisel bir yargının olası geçerliliğini nasıl değerlendirebiliriz? Becerinin iki temel koşuluyla: Öngörülebilir olacak kadar düzenli bir ortam ve bu düzenlilikleri uzun süreli pratik yoluyla öğrenmek için bir fırsat.

● Şu kuralı unutmayın: Ortamda istikrarlı düzenlilikler yoksa sezgiye güvenilemez.

Madem istikrarlı düzenliliğin olmadığı yerde sezgiye güvenilmiyor, o hâlde başta sorulan sorunun cevabı, iki fikrin harmanlanmış hâline eklenen “disiplin” diyebiliriz. Tam karşılığı güven olmasa da sezgilerimizi geçerli kılabilecek “harmanlanmış disiplin”i hayatımıza uygulayabiliyor muyuz? Ya da çağrışım makinelerimizi kuşkuyu bastırmadan güvenilir sezgiyle çalıştırabiliyor veya bunun için çaba harcıyor muyuz?

Bunların cevabını “aşırı özgüven”imizi bir kenara bırakıp, sezgilerimize mütevazı bir biçimde dönüp bulabilir ve çabamızı yanıtsız bırakmamış oluruz.

Sözün özü, kendimize bile disiplin olmadan güvenemiyorsak bazı filtrelerden süzmeden çağrışım makinelerimizi diğerleri için çalıştırmamız doğru olmaz.