6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununda Görev ve Yetki

1.Görev; bir davaya hangi mahkemenin bakacağıyla ilgili olan usul kuralıdır. Görevli mahkeme belirlenirken davanın konusundan yola çıkılır.

HMK m.1- Mahkemelerin görevi, ancak kanunla düzenlenir. Göreve ilişkin kurallar, kamu düzenindendir.

1.1.Görev kuralları kamu düzenine ilişkin olduğu için yargılamanın her safhasında hakim tarafından r'esen dikkate alınma imkanı vardır. Aynı zamanda taraflarca her zaman ileri sürülebilir. Görev kuralları dava şartıdırlar.

1.2.Genel görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir. HMK m.2'de şartları belirtilmiştir.

HMK m.2- (1) Dava konusunun değer ve miktarına bakılmaksızın malvarlığı haklarına ilişkin davalarla, şahıs varlığına ilişkin davalarda görevli mahkeme, aksine bir düzenleme bulunmadıkça asliye hukuk mahkemesidir.

(2) Bu Kanunda ve diğer kanunlarda aksine düzenleme bulunmadıkça, asliye hukuk mahkemesi diğer dava ve işler bakımından da görevlidir.

1.3.Sulh Hukuk Mahkemleri ise HMK m.4'de sayılan hallerde görevlidir. Somut olayı değerlendirirken buraya da özellikle dikkat etmeliyiz.

HMK m.4- (1) Sulh hukuk mahkemeleri, dava konusunun değer veya tutarına bakılmaksızın;

a) Kiralanan taşınmazların, 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler ayrık olmak üzere, kira ilişkisinden doğan alacak davaları da dâhil olmak üzere tüm uyuşmazlıkları konu alan davalar ile bu davalara karşı açılan davaları,

b) Taşınır ve taşınmaz mal veya hakkın paylaştırılmasına ve ortaklığın giderilmesine ilişkin davaları,

c) Taşınır ve taşınmaz mallarda, sadece zilyetliğin korunmasına yönelik olan davaları,

ç) Bu Kanun ile diğer kanunların, sulh hukuk mahkemesi veya sulh hukuk hâkimini görevlendirdiği davaları, görürler.

1.4.Görev itirazını mahkeme r'esen dikkate alır ve taraflarca her zaman ileri sürülebilir. Görev itirazı sonucu mahkeme görevsizlik kararı verirse davadan elini çeker ve söz konusu uyuşmazlık bakımından görevli mahkemeyi gösterir. Ancak dosyayı kendiliğinden görevli mahkemeye göndermez. Tarafların süresi içinde talebi gereklidir.

2.Yetki; bir davaya coğrafi anlamda hangi yerdeki mahkemede bakılacağına ilişkin usul kuralıdır.

2.1.Yetki kuralları, kesin yetki kuralları ve kesin olmayan yetki kuralları olmak üzere ikiye ayrılır. Kesin olmayan yetki kuralları da kendi içinde genel yetki kuralları ve özel yetki kuralları olarak ikiye ayrılmaktadır.

2.2.Kesin yetki kuralı mevcutsa dava yalnızca o mahkemede açılmalıdır. Bu durum kamu düzenine ilişkindir. Kesin yetki bir dava şartıdır ve yargılamanın her safhasında hakim tarafından r'esen dikkate alınma imkanı vardır. Aynı zamanda taraflarca her zaman ileri sürülebilir.

2.3.Kesin olan ''özel'' yetki halleri;

a-) Taşınmaz aynına ilişkin davalar (HMK m.12)

b-) Mirastan doğan davalar (HMK m.11)

c-) Özel hukuk tüzel kişilerinde ortak ve üyelere karşı açılacak davalar

d-) Can sigortalarına ilişkin davalar

2.4.Kesin yetki itirazlarını mahkeme r'esen dikkate alır ve taraflarca her zaman ileri sürülebilir. ''X mahkeme yetkisizdir.''

2.5.Kesin olmayan ''genel'' yetki halleri;

a-) Genel yetki (Genel yetkili mahkeme HMK m.6'da yazılan şekildedir.)

HMK m.6- Genel yetkili mahkeme, davalı gerçek veya tüzel kişinin davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.

b-) Davalının birden fazla olması halinde (HMK m.7)

c-) Türkiye’de yerleşim yerinin bulunmaması halinde (HMK m.9)

2.6.Kesin olmayan ''özel'' yetki halleri;

a-) Bir yerde geçici olarak oturanlara karşı açılacak davalarda yetki (HMK m.8)

b-) Sözleşmeden doğan davalarda yetki (HMK m.10)

c-) Karşı davada yetki (HMK m.13)

d-) Zarar sigortaları

e-) Haksız fiilden doğan davalarda yetki (HMK m.16)

2.7. Kesin olmayan yetki hallerini mahkeme r'esen dikkate almaz. Taraflarca yapılan yetki itirazı ise bir ilk itiraz olduğu için yetki itirazı cevap dilekçesinde ileri sürülmelidir. ''X mahkeme yetkisizdir. Z mahkeme yetkilidir.''

2.8.Yetki itirazı sonucu mahkeme yetkisizlik kararı verirse dosyadan elini çeker ve söz konusu uyuşmazlık bakımından yetkili mahkemeyi gösterir. Ancak dosyayı kendiliğinden yetkili mahkemeye göndermez. Tarafların süresi içinde talebi gereklidir.