Antik Yunan ve Roma'nın Yansımaları: Ampir Dönem
Antik Yunan ve Roma kültüründen ilham alarak klasikleşen, 19. yüzyıl modasının özgürlük ve rahatlık simgesi olan Ampir Dönem.
Ampir Dönemi, yalnızca moda odağında bir dönem değil, aynı zamanda dönemin sosyal, siyasi, ekonomik ve politik olaylarına da ayna tutan önemli bir zaman dilimidir. Bu dönemin moda anlayışı, 19. yüzyılın toplum yapısına dair bilgi verirken, günümüz modasına da ilham kaynağı olmaya devam etmektedir. Fransız Devrimi’nin ardından yaşanan sosyal ve ekonomik değişimlerle toplumun yaşam tarzı dönüşmüş, Napolyon’un iktidara gelişiyle (1804) Ampir Dönemi, Avrupa'da bir sanat ve kültür akımı olarak etkisini sürdürmüştür. 18. yüzyıla damga vuran abartılı, aşırıya kaçılmış süslemeler ve katı kurallar, bu dönemle birlikte yerini sadelik ve zarafete bırakmıştır. Aristokrasinin moda anlayışı değişirken, halkın giyim tarzında da buna bağlı olarak önemli farklılaşmalar yaşanmıştır.
Ampir Dönemi, Antik Yunan ve Roma mimarisinden ilham alan bir moda algısını benimsemiştir. Bu klasikleşme hem sanat hem de plastik sanatlarda kendini göstermiştir. Kaba ve katı moda kurallarının bırakılmasıyla birlikte sadelik ve rahatlık ön planda olsa da, beraberinde zarafet ve gösteriş de bu dönemin ana unsurları olarak bilinmektedir. Bu moda anlayışı, Napolyon’un yeni bir soylu sınıfı oluşturma çabasıyla paralel olarak Fransa’yı Avrupa’nın moda merkezi haline getirmeyi hedeflediğini gösterir.
Dönemin en karakteristik giysi türü, yüksek belli elbiseler olarak öne çıkar. Antik Roma tuniği formundan esinlenilen bu elbiseler, estetik açıdan çekici olduğu kadar rahatlık açısından da konfor sağlar. Beyaz müslin, pamuklu ve keten kumaşların tercih edildiği bu elbiseler, göğsün hemen altından başlayan, vücuda oturmadan uzayan eteklerden oluşur. Dikdörtgen dekolteye sahip kısa ve kabarık kollu bu kıyafetler, geçmişin sıkı korselerine tepki olarak tamamen rahatlık sunan tasarımlardır. Üzerlerine kaşmir şallar, pelerinler ya da kısa ceketlerin kullanıldığı görülür. İnce kumaşlardan yapılan bolerolar, özellikle kış aylarında elbiselerin içine giyilerek işlevsellik sağlamıştır. Beyaz ve açık renk tonlarının ağırlıklı olarak kullanılması, Antik Yunan estetiğini yansıtırken, modada geçmiş kültürlerden alınan ilham ile yeni bir klasikleşme dalgası yaratılmıştır.
Ampir modasında elbiselerin cepleri olmadığı için küçük el çantaları (reticule) kullanımı görülmüştür. Günümüzün gece çantası formunda olan reticule, genellikle kadife, ipek ve saten türü kumaşlardan yapılan, üst kısmında büzme bir ip veya zincir bulunan çanta tipleridir.
Roma ve Antik Yunan etkilerinin yanı sıra, Mısır'dan gelen doğu etkisi, ampir dönem modasında kendini göstermiştir. Özellikle elbiselerin etek kısımlarındaki işlemeler ve türbanlar bu etkilerin en belirgin unsurlarıdır.
Ampir Dönemi'nin moda anlayışı, Jane Austen, Lord Byron ve Sir Walter Scott gibi dönem edebiyatçıları tarafından da yansıtılmış, günümüz ünlü moda tasarımcılarına da ilham kaynağı olmuştur. Alexander McQueen, Dolce & Gabbana ve Fendi gibi ünlü tasarımcılar, bu dönemin giysi tarzlarını yeniden yorumlayarak modern moda koleksiyonlarında yer vermişlerdir.
Dönemin erkek modası Napolyon'un liderliği altında kurulmuştur. Moda bir kenara dursun, gücün ve otoritenin sembolü olarak taşıdığı kıyafetler ve aksesuarlar kendisini ve ihtişamını öne sürer niteliktedir. Üniformalarında kullanılan parlak düğmeler, altın işlemeler, kırmızı pelerinler ve ikonik şapkası, Napolyon’un liderlik gücünü yansıtan önemli unsurlar olmuştur. Tarzı, dönemin erkek modasına öncülük ederken, ihtişamın ve gücün simgesi olarak kabul edilmiştir.
Josephine de Beauharnais ise dönemin kadın modasına öncülük etmiştir. Yüksek belli elbiseleri ve ince kumaşları ile dönemin aristokratik moda anlayışını yansıtan Josephine, halkın moda algısını büyük ölçüde etkilemiştir. Şifon ve ipek gibi zarif kumaşlardan yapılan kıyafetleri, ona zarafet ve ihtişam katmıştır. Aksesuarlarında görülen göz alıcı mücevherler, altın işlemeler, zarif eldivenler kendisini ve statüsünü ön plana çıkarır niteliktedir.
Napolyon, otoritesini destekler biçimde ihtişamlı ve dikkat çekici ceketleriyle dikkat çekerken, İmparatoriçe Josephine göz kamaştırıcı zarafetiyle ihtişamını yansıtmıştır.
Hem modada hem de politikada güç, zarafet ve sosyal statü kavramlarını dönemin moda anlayışına yansıtan Ampir Dönem, modayı klasik bir dille ifade biçimi olarak kullanmıştır. Bu dönemde görülmüş olan etkiler, modern moda akımlarında da kendini göstermeye devam etmektedir.
KAYNAK
Meltem Ok, L. Ö. (2022, Temmmuz). Ampir Dönemi Kadın Giysilerinde Siluet, Kumaş ve Desen Özellikleri. İdil Sanat ve Dil Dergisi, s. 1051-1065.
https://kuadros.com/tr/products/felicite-louise-de-durfort-marechale-de-beurnonville-portresi