Bilgi Kaynakları

Sözlük, kavramsal dizin, ansiklopedi ve daha fazlası.

Bilgi kaynakları neden kulanılıyor ve türleri nelerdir biraz bunlar hakkında düşünelim istiyorum. Bilgi kaynağı denilince çoğumuzun aklına ilk olarak kitaplar geliyor. Kitaplar içerikleri ve türlerine göre bilimsel çalışmalara kaynak olabiliyorlar. Peki sadece kitaplar mı bizi yönlendiren ve bilgilendiren kaynaklar? İşte tam da buna değineceğiz.

Evinde hala ansikolpedi serisi bulunduran var mı merak ediyorum. Özellikle ilk okul ve orta okul döneminde ev ödevlerimizin bir çoğunu anskiklopediler sayesinde yapıyorduk. Ansiklopediler, genellikle çok ciltlidir ve konuların alfabetik olarak sıralanması sayesinde aradığımız bilgiye daha kısa sürede ulaşmamızı sağlarlar. Konulara örnek olarak kişi, kurum, dönem, akım ve coğrafi bölge verilebilir. Bilgi kaynaklarından kısaca bahsedelim...

Bibliyografyalar, bir kişi ya da kurum tarafından yazılmış belirli konulardaki ve birbiriyle benzer özelliklere sahip (dil, konu, dönem, coğrafi bölge vb.) bilgi kaynakların konu ve alfabetik düzen içerisinde bibliyografik kimliklerini listeleyen ve söz konusu kaynaklara yönlendirme yapan bilgi kaynaklarıdır. Türkiye'de bibliyografyaların en önemlileri Türkiye Bibliyografyası ve Türkiye Makaleler Bibliyografyası'dır. Bu kaynaklar Milli Kütüphane tarafından yayınlanmaktadır.

Sözlükler, genellikle alfabetik olarak düzenlenmiş, belirli bir konu veya bilim alanı ile ilgili terim ve kavramların anlamlarının açıklandığı ve çoğu kez eş anlamlarının da verildiği bu yönüyle kısmi bir yönlendirme de yapan danışma kaynağı türüdür. En yaygın kullanılanı dil sözlükleri olsa da konu sözlükleri de alanlar için oldukça önemlidir. Örneğin; Hukuk Sözlüğü, Tıp Sözlüğü...

Kataloglar, bilgi merkezlerinde yer alan, basılı ve elektronik bilgi kaynakların bibliyografik kimliklerini yazar, eser adı ve konuya göre veren ve söz konusu bilgi kaynaklarının bilgi merkezindeki yerini gösteren danışma kaynağıdır. Bazı kataloglar çevrimiçi ortamda bazıları ise basılı olarak kullanılmaktadır.

Dizinler/İndeksler'in amacı eserin içinde bulunan kavramların kolay bir şekilde bulunmasına yardımcı olmaktır. Yani bilgi kaynaklarının erişim uçlarına (yazar adı, eser adı, konu gibi) ulaşmak için kullanılan alfabetik listelerdir.

Yıllıklar, konu, kurum, disiplin veya ülke ile sınırlandırılmış ve onunla ilgili bir yıl içinde meydana gelen tarihi ve önemli olayları istatistikler ve fotoğraflarla destekleyerek belgeleyen kaynaklardır.

Rehberler, bir konu, kurum veya uygulama ile ilgili hizmet ve çalışmalarla ilgili bilgi veren, kuruma yönelik önemli kaynakları içeren ve kaynakların nasıl kullanılacağını gösteren danışma kaynağı türüdür.

El Kitapları, bir konu hakkındaki olguların toplanması veya belirli görevlerin yerine getirilebilmesi için işlemlerin, yöntemlerin anlatıldığı kitaplardır. Hızlı bilgi alınması amacıyla, herkesin kolayca anlayıp yararlanabileceği şekilde oluşturulurlar. Tıp alanında -bilginin acil olarak kullanılmasından dolayı- sıklıkla kullanılır.

Almanaklar, takvime göre düzenlenmiş, özel bir alan veya alanlarda bilgiler içeren yıllık yayınlardır. Ayrıca almanaklarda güneşin ve ayın doğuş ve batış zamanları, güneş ve ay tutulmaları, gelgit saatleri, belirli kilise festivalleri, adli yıllar, tüm çeşitli zaman çizelgelerinin listesi gibi astronomik bilgiler de bulunmaktadır. "Almanak" kelimesi Arapça "iklim" anlamına gelen المناخ (el-menaakh) kelimesinden gelmektedir.

Biyografiler, bir kişi veya bir grupla ilgili ayrıntılı ve güvenilir bilgi sunan ve başka bir kişi veya grup tarafından yazılmış danışma kaynaklarıdır. Biyografik eserler sosyal, kültürel ve bilimsel alanda çalışmalar yapmış kişi veya grupları içerirler.

Kavramsal Dizinler (Thesuaurus),bir dildeki eş anlamlı ve yakın anlamlı kelimelerin mantıksal bir düzende listelendiği ve bu yönüyle sözlükten ayrılan danışma kaynağı türüdür. Kavramsal dizinler, herhangi bir uygulama alanı veya bilim dalında kullanılan genellikle konu başlıkları veya tanıtıcılar ile seçilmiş terimlerin birbiriyle olan mantıksal ve yapısal ilişkilerini gösteren kaynaklardır. Bu kaynaklar bilgi erişim sırasında herhangi bir terimin a.geniş terimini (broader terms) b. İlgili terimlerini (related terms) ve c. dar terimlerini (norrower terms) görme olanağı vermektedir. İyi hazırlanmış bir kavramsal dizin, dizin oluşturmada da dizincilere kolaylıklar sağlayacaktır. 

Kitap Dışı Materyaller (nonbook – nonprint material), kitaplar gibi ciltli veya birbirine eklenmiş bölümlerden (kodeks) meydana gelmeyen, baskı veya çıktı biçiminde yayınlanamayan bilgi kaynaklarına verilen genel addır. 

Kaynakça

https://acikders.ankara.edu.tr/course/view.php?id=3164

https://tr.wikipedia.org/wiki/Biyografi

https://tr.wikipedia.org/wiki/Almanak

https://tr.wikipedia.org/wiki/El_kitab%C4%B1