Bilim Tarihi: Antik Yunan Uygarlığı

Antik Yunan Uygarlığı'nda ne gibi bilimsel gelişmeler olmuş olabilir?

24 Jul, 20237 min read

Antik Yunan Uygarlığı, Mısır, Mezopotamya, Çin ya da Hint Uygarlıkları gibi nehir vadisi uygarlıklarından olmadığı için nehir vadisi tarımından da beslenerek gelişen uygarlıklardan değildir. Şehir devletleri yapısıyla kuruldukları için ise bir siyasi bütünlüklükleri yok. Her şehir devleti kendine yetebilmekte, diğer şehir devletlerinden bağımsız kültürel ve siyasi yönetim şekilleri oluşturmaktadırlar.

Antik Yunan Uygarlığı, Mısır ve Mezopotamya'dan etkilenmiştir fakat bilim ve teknoloji anlamında bu uygarlıklardan daha fazlasını başaracaklardır: Doğa Felsefesi.

Helenik Dönem

Büyük İskender'in emperyal isteklerini, yayılmacı politikasını uygulamadan önceki döneme, Helenistik Döneme geçiyoruz. Helenistik dönem ile siyasi bütünlük ortaya çıkıyor. Antik Yunan çoğrafyasıyla Yakın Doğu coğrafyası bir bütün haline gelecek.

Büyük İskender

Doğa Felsefesi Nedir?

Nehir vadisi uygarlıklarında bilim ve teknoloji faydacılığa yönelikti. Yani günlük hayatlarını kolaylaştıracak kadar sağlanmıştı. Helenik Dönem'de ihtiyaçların karşılanmasına yönelik bir kaygı yok. Doğa Felsefesi, doğayla ilgili tamamen soyut sorular sormaya yönelikti ve bu açıdan bilim ve teknolojiye katkıları daha farklı ve önemlidir.

Antik Yunan Uygarlığı'nda siyasi bütünlük yoksa okullar nerede nasıl eğitim veriyordu gibi bir soru aklımıza takılıyor. Platon'un Okulu, Aristotales'in Okulu gibi çok da formal olmayan okullar ortaya çıkmıştı. Bu okullar öğrencileri kabul ediyorlardı ve öğrenciler kendi eğitimlerini karşılıyordu ya da ünlü aristokratik aileler eğitimi karşılıyordu. Helenistik Dönem'e kadar resmi bir okul kimliği kazanmıyorlardı.

Faydacılık prensibinin doğa felsefesinde yeri olmaması gerektiğini düşünüyor ve diğer birçok doğa felsefecisi de buna katılıyor fakat fayda adı altında değerlendirilen bir takım uygulamalar da yaşanmıştır.

Hidrolik tarım, uzun süreli tarım yapmayı olanıklı kılıyor. Ama Antik Yunan tarımı mevsimlik yağışla kendini gösteriyor. Mevsimlik ürünleri var: Zeytin, zeytinyağı, üzüm, şarap. Mevsimlik ürettikleri bu ürünleri ihtiyacı olan diğer ürünlerle değiş tokuşla bir ticaret yapma durumları var. Zengin, ticari bir uygarlıktır. Antik Yunan Uygarlığı'nda sürekli bir dinamizm, yarış ortamı vardır. Bunun bir benzeri ileride İtalya'da Rönesans Dönemi'nde yaşayacağız. İtalya'da siyasi bütünlüğü olmayan bir coğrafya.

Bilimsel olarak Doğa Felsefesi Nerede Kim Tarafınfan Başlatıldı?

Akdeniz ve Ege'de doğar. ve bahsedilmesi gereken ilk filozof Thales'tir.

Thales ile birlikte madde teorisi denilen çalışma alanı ortaya çıkmış oluyor. Yani Thales ile aynı soruyu sorup farklı cevaplar veren doğa felsefecileri ortaya çıkacaktır. Milet Okulu sadece Thales ve öğrencilerden değil aynı fikirde olmayan filozoflardan da oluşur.

Bilim tarihçileri tarafından Thales'in su cevabının materyalist olduğu düşünülüyor. Metafizik bir alana kaymadan son derece materyalist bir şekilde açıklamaya çalışıyor. Anaksimandros( Milet Okulu'ndan) diyor ki:

gibi bir açıklama yapıyor ve son derece metafizik bir tanım yapıyor.

Empedokles yüzyıllarca geçerli olabilecek bir teori ortaya atıyor.

Pisagorcular, sayıları evreni anlama konusunda en önemli unsurlar olarak görüyorlar. Pisagor Okulu matematikle uğraşıyor ve sayılarla bir takım doğa olaylarını ifade ediyor, formülleştiriyor olmak matematiksel bir kanıt oluşturmaları pisagorluların bilim tarihine bir armağanıdır.

Atomistler, Demokritos: '' En temel element nedir?'' sorusuna

Evrendeki değişim konusunda tartışma yapan iki filozof: Parmenides Ve Herakleitos

Herakleitos:

Parmenides ise:

Temel soru: Edindiğimiz bilgiye güvenebilir miyiz?

Herakleitos'un dediği gibi eğer doğayla ilgili edindiğimiz bilgiler sürekli değişiyor ise nasıl sabitleyeceğiz, nasıl geçerli olacak? Herakleitos'un dediği gibi hiçbir şey değişmiyor ise de doğayla ilgili değişim konusunda nasıl bir tutum sergileyeceğiz? Bir şeyleri bilip bilmenin nasıl mümkün olduğu ya da mümkü olup olmadığı konusunda önemli bir tartışma bu tartışma Parmenides Ve Herakleitos'un tartışmasıdır.

Herakleitos

Parmenides

Platon ve Aristotales ile farklı bir döneme giriliyor. Bir sistem kurma çabaları var ve açıklamaları bir sistem anlayışı çerçevesine yerleştirme çabası var.

Platon, Sokrates'in öğrencisi ve Sokrates aslında felsefenin popüleştirilmesi konusunda çok önemli katkıları bulunan bir filozof yani sadece eğitimli insaların değil de herkesin anlayabileceği ve katılabileceği bir aktivite olduğunu göstermiştir. Platon da bu temelden yola çıkmıştır. Platon, matematiğin doğayı anlamlandırma konusundaki öneminden bahseder sürekli. Bu bilim tarihi açısından önemlidir çünkü bilim matematiksel olarak ifade edebildiğimiz unsurların doğayı anlama konusunda bize yol açabileceğinden bahseder. Bunu yaparken geometriyi kullanır.

Platon, duyularımızın güvenilir olmadığını söylüyor. Duyularla algıladığımız gerçekliği yansıtmıyorsa eğer gerçekliğe nasıl ulaşacağız? Bu durum için Platon'un iki görüşü var:

Matematik bilen filozoflar bilir. Sıradan insan gerçekliğe ulaşmakta zorlanır.

Aristotales ile bu noktada ayrılır. Aristotales, gerçekliğin bu dünyanın dışında olmadığını söylüyor. Aristotales gibi gerçekliği arama yolunda adım atılırsa bilimsel gelişme açısından da adım atılmış olur. Aristotales bu yönden bilimci ve gözlemci bilimin babası olarak kabul edilir. Airstotales ve Platon'un arasındaki bu fark Platon'un metafizik alana kaçan bir kozmolojisinden ötürü ortaya çıkar. Aristotales gerçeğin anlaışır olma potansiyeli ve bilimin çalışır olma potansiyelini daha gözlemlenebilir dünyevi bir zemine indirgiyor. Burası iki filozof için büyük bir ayrım konusu. Ayrıca Aristotales, Platon'un öğrencisi.

Platon faydacılık prensibini tamamen gereksiz olduğunu düşünüyor. Bilimsel çalışmaların soyut şeyleri anlama çabası olduğunu düşünüyor. Tam tersi Aristo ise eğer pratik şeylere olan ihtiyaçlar karşılanırsa soyut ve teorik bilimle uğraşmanın mümkün olabileceğini düşünüyor. Platon da bunun üzerine şöyle bir argümanı var:

Sürekli doğa felsefesi üzerine çalışma üzerine akıl yürütürsek bu yaptığımız çalışmayı da zayıflatır.

Aristo ilk element nedir sorusuna,Prima materia( İlk Element) kavramını söylüyor. Prima materia, Aristo tarafından evrenin ortaya çıkmasında ilk önemli element olarak tanımlıyor.

Aristo'nun gözleme dayalı en önemli çalışmaları biyolojiyle ortaya koyuyor. Farklı doğadaki türlerin ayrılması ve tanımlanmasında çalışmaları olmuştur.

Helenistik Dönem

Bu dönemde siyasi bütünlük, sadece bilimde değil sanatta da destekliyor. Büyük İskender'in döneminde bilimsel araştırmalar için İskenderiye Kütüphanesi/Müzesi aslında bir araştırma merkezidir. İskenderiye'nin Doğa Felsefesi konusunda yapılan araştırmaları siyasi otorite tarafından desteklenerek güçlendirilmiş ve bir çatı altında toplanmıştır. Bu dönemde çalışan doğa felsefecileri sadece araştırmaya yoğunlaşmışlardır.

Helenistik Dönem'de en çok desteklenen araştırma alanları askeri teknoloji olacaktır çünkü siyasi otorite desteğinin bir karşılığını da beklemektedir. Bununla Helenik Dönem'den ayrılır.

Siyasi otorite para vermeye başlayacak ve maaşlı olarak çalışmalar başlayacak böylece doğa felsefecileri sosyal bir kimlik olarak karşımıza çıkacak ve bir meslek haline gelecek.

Teoriya, yine Helenik Dönem'e benzeyen çalışma tarzına benzeyen daha soyut ve teorik bir bilimsel çalışma ve doğayı anlama tarzı. Praksis, daha pratik, siyasi otoritenin desteklemesiyle daha faydacı bir çalışma alanı.

Arşimet, mekanik konusunda olduka başarılı çalışmalar yaoıyor. Suyun kaldırma kuvvetini kullanarak askeri teknoloji ve makinelerin yapımında rolü var. Arşimet, işin praksis tarafında kalıyor. Arşimet'in en önemli çalışmalarından birisi değişik şekillerde kullanılabilecek makineler üretmek. Yani, yeri geldiğinde günlük hayatta yeri geldiğinde de askeri alanda kullanilabilecek makineler. Bu dönemde Antik Mühendislik adı altında yeni bir meslek doğmuş oluyor.