EAU DE SPACE: Uzay Nasıl Kokar?
Peki bunların kaynağı ne? Çoğunlukla ömrü sona eren yıldızlar.
Uzay, yalnızca dünyamızı değil sonsuz bir boşluğu da içinde barındıran bir evren olmasının yanında atmosferin vâr olmamasıyla ses, ışık gibi koşullar sağlanamazken, uzayın kendisi boşluk ve vakumdan ibaret olarak düşünüldüğünden kokusuz olarak tanımlansa da, yine uzayda meydana gelen birçok yüksek enerjik reaksiyonlar sebebiyle kendine has bir kokusu olduğunu söyleyebiliriz.
Bu yüksek enerjik reaksiyonlar yüzyıllardır devam ederek insanoğlunun keşfedemediği uçsuz bucaksız yerlerden, bugüne dek keşfedebildiğimiz bir bölümüne kadar milyarlarca ışık yılı içerisinde değişen ve değişmekte olan birbirini etkileyen karmaşık bir düzen haliyle yıldız patlamaları, çarpışan gezegenlerin oluşturduğu birtakım kalıntıları veya göktaşı parçalarının birbiriyle çarpma ve yanması sonucu görülen yoğun gaz ve toz fazlalığının oluşturduğu kimyasal tepkimeler zamanla oksitlenerek farklı aromatik hidrokarbon kokulara sebebiyet vermiş olabilir.
Astronotlar bu kokuyu genellikle metalik, yanmış et, yakıt ve kireçli bir koku olarak tanımlasa da kişiden kişiye değişen bir algı mevcut olmasının yanı sıra, alışkın olunmuş bir bilinmezi benzetme yoluyla tanımlamak ve ifade etmek ebette kolay değil.
Rus Federal Uzay Ajansı (ROSCOSMOS) kozmonotları: “ahududu” ve tatlı bir meyve kokusu gibi,
Avrupa Uzay Ajansı (ESA) astronotları: “rahatsız edici ve yanık kokusuyla bozuk yumurta kokusu karışımı gibi”
Çin Ulusal Uzay Ajansı (CNSA) taykonotları: “ 他们什么也没说.” gibi.
Karışık görevlerdeki yer almış diğer astronotlar ise; “çakmak taşının birbirine sürtünmesi ile çıkan kıvılcım sonrasındaki koku ya da yeni ateşlenmiş henüz dumanı tüten bir namlu kokusu, bozulmuş biftek, tütmekte olan bir şeyin acı kokusu” gibi tanımladılar.
NASA kariyeri boyunca birçok araç içi aktiviteleri ve uzay yürüyüşlerine katılmış Astronot Don Pettit, uzay kokusunu tekrar tekrar deneyimlemiş biri olarak, ''Bulabildiğim en iyi tanım metalik; oldukça hoş, tatlı bir metalik his. Bu koku bana, bir ark kaynağı torcu ile saatlerce ağır ekipmanları onardığım kolej yazlarını hatırlatıyor. Kaynak yaparken çıkan o hoş, tatlı kokulu kaynak dumanına benziyordu.'' diyor.
Astronot Thomas Jones da aynı fikirde, 'Belirgin bir ozon kokusu, hafif buruk bir koku taşıyor. Biraz barut gibi, kükürtlü bir koku.' olarak tanımlıyor.
Uluslararası Uzay İstasyonu'nda görev yapan Peggy Whitson adlı bir astronot 2002'de CNN'deki bir söyleşisinde uzay boşluğunun kokusunun "silah ateşlendikten hemen sonra çıkan barut kokusuna" benzediğini söylemişti.
Peki, astronotlar atmosferin olmadığı bir yerde kasklarını çıkarıp uzay ortamını koklayamadıklarına göre bu kokuyu nasıl ne şekilde algılayıp tanımlayabiliyorlar?
Astronotlar uzayda ve uzay aracında geçirdikleri süre zarfında farklı deneyimler yaşamalarının arkasında, astronotların uzay giysilerine, ekipmanlarına ve uzay araçlarına kadar yayılmış birtakım kimyasal etkileşimlerin zamanla oksitlenme gibi reaksiyonlara yol açarak belirli kokuların algılanmasına neden olmuştur.
Uluslarası Uzay İstasyonu(İSS), kokunun hissedebileceği yerlerden biri olarak astronotların uzaya açılan iç ve dış bölümlerini birbirinden ayıran geniş hava kitleleri sayesinde astronotlar kokuyu algılayabiliyorlar.
NASA, uzay araştırmaları için verdiği eğitimlerde astronotların uzayda bir sürprizle karşılaşmamaları, uzaya daha hızlı adapte olmaları ve kolay uyum sağlayabilmeleri açısından benzer bir koku oluşturmak amacıyla hazırlanan ''Eau De Space Parfume'' projesini tanıtarak konuyu daha da ileriye taşımış oldu.
Omega Ingredients adlı şirketin ürün yöneticisi Matt Richmond'a göre "Eau De Space", 2008'de NASA tarafından görevlendirilen Steve Pearson adlı kimyager tarafından dört yıllık bir çalışmayla geliştirildi.
Parfümden elde edilecek gelir de K-12 STEM öğrencilerinin eğitimleri için harcanması planlandı. Şuan hâlâ satışa açık olan parfüm 49 dolardan Eau de Space'in internet sitesinde satılıyor.
Matt Richmond kokuyu tarif etmekte zorlandığını belirterek "Astronotlar kokuyu barut, yüksek ateşte pişirilen biftek, ahududu ve rom kokularının karışımına benzetiyor" dedi. Ayrıca Richmond, Ay’ın kokusunu da Dünya’ya getirmek için çalışmalarına devam ettiklerini sözlerine ekledi.
Kaynakça;
https://marsonearthproject.org/uzay-kokusu/
https://onedio.com/haber/uzayin-kokusu-tam-olarak-neye-benziyor-1100122