Faiz veya Politika Faizi

Türkiye'de faiz kelimesi farklı anlaşılmakta. Bu sebeple veya kelimesini kullandım. Çünkü bankalardan kredi kullanan insanlar faiz ile politika faizinin aynı anlama geldiğini bu sebeple faizler düşüyor ama bankalar yüksek kar elde etmek için faizleri düşürmüyorlar gibi düşünmektedirler. Sizlerle beraber faiz ile politika faizi arasındaki farkı inceleyeceğiz.

Faiz veya Politika Faizi

Hiç kimse bankadan kredi alıp, iki katını geri ödemek istemez. Aksine herkes çektiği kredinin tutarı kadar parayı veya biraz fazlasını geri ödemeye hayır demez. Bu yüzden her birimiz düşük faiz isteriz. Dünya'da faizler artarken, Türkiye'de faizler düşürülüyor, o halde şu an bizim açımızdan bir sorun olmaması gerekir çünkü faizler düşüyor biz bunu istemiyor muyduk? Şimdi evden çıkıp bankaya gittiğimizde %13 faiz ile kredi bulabilmemiz gerekir. Eğer düşen faizler piyasa faizi olsaydı.

Ancak şu an %13 faizle kredi veren banka bulamazsınız. Öyle olduğunu düşünüyorsanız yüksek ihtimalle emekli maaşını bekleyen ve faizin haram olduğunu düşünen, sadece emekli maaşını çekmek için bankamatiklere uğrayan bir kişisinizdir ve bankaların düşük kredi verdiklerini düşünüyorsunuzdur. Bugün bankalara gittiğinizde faizlerin düşük olmadığını hatta politika faizleri düştükçe artığını görürsünüz.

Piyasa faizi bankalardan çekilen krediler, bireysel veya şirket olarak düşünebiliriz yani bizi ilgilendiren faizdir aslında. Politika faizi bizimle alakalı olan bir şey değildir. Politika faizi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın uyguladığı faizdir, hangimiz merkez bankasından kredi çekiyoruz? Tabii ki hiçbirimiz.

O halde nedir bu politika faizi, kimler politika faizi ile kredi alabilir? Politika faizi bireysel olarak faydalanabileceğimiz bir faiz oranı değildir. Yani bugün merkez bankasına gidip bana %13 ile faiz verin diyemeyiz, eğer böyle diyebiliyor olsaydık ya da bankaları sadece emekli maaşımız için kullanıyor olsaydık hiçbirimiz faizin inmesinden şikayetçi olmazdık.

Alınan faiz kararları ile beraber indirilen politika faizinden bankalar yararlanır. Yani bankalar merkez bankasından kredi alır, aldıkları kredilerin geri ödeme faizi %13'tür. Gördüğünüz gibi bu durumun bizimle bir alakası yok. Piyasadaki faiz oranlarını her banka için ayrı ayrı inceleyecek olursanız şunu net bir şekilde görürsünüz, faiz indirimi uygulandığı zamandan itibaren piyasa faiz oranları artmaktadır. Bu şu anlama gelir bireysel olarak bankalardan aldığımız borç para veya kredi diyebiliriz, artmaktadır. Yani indirilen politika faizi bize yarar değil zarar vermiştir.

Bir ülkede politika faizi eğer enflasyon oranının altınaysa veya enflasyon oranının altına indiriliyorsa o ülke daha fazla enflasyon yaşar, döviz kurları yukarıya doğru hareket eder. Peki bunun sebebi nedir? Tüm ülkelerde merkez bankalarının görevi fiyat istikrarını sağlamaktır. Fiyat istikarını ise faiz yolu ile sağlamaya çalışır ve eğer bağımsız bir merkez bankası ise başarılı olması beklenir. Sürekli enflasyon artışları nerede duracak diye merak edebiliriz, faiz düşürülmesi tek etken değilidir eğer piyasalara güven kalmamışsa enflasyon ve kur yine artacaktır, piyasaya güven ise merkez bankasının bağımsızlığından geçer. Eğer politika faizi artarsa, bankaların bireylere verdiği mevduat faizleride artar. Mevduat faizlerinin artığını gören biz vatandaşlar ise tüketim yerine tasarruf etmek isteriz. Tüketim bu şekilde azalırsa fiyatlar üzerindeki baskı da arz talep yasalarından dolayı azalacaktır. İşte merkez bankası bu şekilde piyasalara müdehale edebilir. Bireyler mevduat faizlerinin artığını gördükleri zaman tasarruf yapmak isterler.

Talep enflasyonu tarafından baktığımız zaman, politika faizi artırılır, bireyler tasarruf yapmak isterler çünkü mevduat faizleri de artmıştır, tüketim malları üzerindeki baskı azalır ve enflasyonun düşmesi ile beraber politika faizi artık indirilebilir.

Politika faizleri inerken neden piyasa faizleri inmez?

Bunun sebebi ise bankalar merkaz bankası kadar bir faiz uygularsa örneğin %13 bankalarda tasarrufu bulunan insanlar paralarını orada tutmak istemezler çünkü faiz oranının düştüğünü görürler, bunun yerine dövize yatırım yapabilirler. İşte bu sebeple bankaların mevduat faiz oranları merkez bankası kadar olamaz.

Politika faizleri artarken yabancı yatırımcının ülkeye girşi nasıl sağlanır?

Politika faizi artığı zaman bankaların tl mevduat getirilerinde artış söz konusudur. Yabancı yatırımcılar da buna tepkisiz kalmaz varlıklarını tl mevduata çevirirler. Varlıklarını tl mevduata çevirdikleri zaman döviz satmaları gerekir, döviz sattıkları zaman piyasada döviz miktarı artarken tl miktarı düşmeye başlar ve kur üzerinde etkisi görülür. Kur düşmeye başlar, tl değerlenir. İşte bu noktada politika faizi piyasa faizini etkileyebilir. Ancak politika faizi düşürüldüğü zaman bizim o oranda kredi bulabileceğimiz anlamına gelmez.

Politika faizi düşürüldüğü zaman gördüğümüz gibi kredi faizleri artar, kur yükselir, dolar gibi araçlar ile parasını daha fazla büyütebileceğine inanan insanlar tl yerine dolar almaya başlar ve kur daha fazla yükselir, enflasyon artmaya devam eder ve ülkenin para birimi eriyip gider. Politika faizi indirildiği zaman kur artacağından vatandaşlar mevduat faizlerinin eskisi kadar yarar sağlamadığını fark ederler. Bankalar çözümü mevduat faizlerini artırmakta bulur.