Fed Faizi ve Türkiye Üzerindeki Etkisi

Faiz artırmak para arzını azaltmak anlamına geliyor. Faiz artırmak enflasyonla kısa dönemde bir mücadele aracıdır. Faiz, yabancı yatırımcıların karar verirken dikkat ettikleri önemli bir kriterdir. İçerisinde bulunduğumuz dönemde birçok ülke dış finansmana ihtiyaç duymaktadır. O halde bir ülkenin dış finansman elde edebilmesi için faiz oranlarını yüksek tutması gerekir çünkü yatırımcılar faiz oranı düşük olan ülke yerine parasını daha kolay büyütebileceği, faizin daha yüksek oranda olduğu ülkeleri tercih edecektir.

FED'in Faiz Artırımı

Fed faizleri artırıyor ama amaç dış finansman değildir. Fed'in faizleri artırmasının en önemli sebebi enflasyondur. Haziran ayı itibarıyla Amerika'da enflasyon oranı %9'u aşmıştır. Türkiye ile karşılaştırdığımız zaman %9 seviyelerinde olan enflasyon oranı iyi gibi gözükebilir. Ancak gelişmiş bir ülke standartlarında enflasyon oranının 1 ile 3 arasında olması gerektiğini bilmeliyiz. Bu durumda Amerika'nın müdahale edilmezse ciddi bir enflasyon sorunu ile karşı karşıya olduğunu görüyoruz. Fed bu bağlamda faiz oranlarını artırıyor ve enflasyonla mücadele sürecinde artırmaya devam edeceğini söyleyebiliriz.

Faiz ve Türkiye

Yüksek faizin iyi olduğunu söylemek doğru olmaz. Herkes faizin düşük olmasını ister elbette ancak finansal piyasalar kontrol altında değilken ve ekonomik kriz yaşanma ihtimali varken düşük faiz uygulaması ne kadar doğru tartışılmalıdır. Bugüne kadar faizleri düşürüp enflasyonla mücadeleden galip ayrılan bir ülke görülmemiştir. Enflasyon varken sadece faiz artırımı da yeterli değildir, faiz artırmak kısa dönemli bir çözümdür kalıcı bir etki yaratamaz ve her enflasyon tipine uygun olmadığını birazdan göreceğiz. Uzun dönemde Türkiye gibi maliyet enflasyonu yaşayan ülkelerin vergilerde düzenleme yapması, en azından yaşamsal ihtiyaç malları üzerindeki vergilerin düşürülmesi, vatandaşların yabancı paralar üzerindeki talebini kontrol altına alabilmek yani güven yaratabilmesi, ara mal üretiminde etkin olabilmek ve dışa bağımlılığı azaltacak adımların atılması gerekmektedir.

Talep enflasyonu yoksa faiz artırmak çok da mantıklı değildir. Talep enflasyonu yaşanıyor ise faizler artırılır ve talebi kısmak amaçlanır. Faizlerin arttığını gören vatandaşlar paralarını harcamak yerine tasarruf yaparlar. Ancak maliyet enflasyonu ile mücadele ediliyor ise faiz artırmak maliyetleri daha çok artırmaz mı? Türkiye'de faizler artırılırsa enflasyon düşer diyebilir miyiz? Faizin maliyet unsuru olduğunu bildiğimiz halde bunu söylemek yanlış olmaz mı?

Maliyet enflasyonu yaşanıyor ise faiz artırmak enflasyonu tırmandırmaktan başka bir işe yaramayacaktır. Aksine maliyet enflasyonu ile karşı karşıya olan bir ülkenin faizleri düşürmesi gerekir. Türkiye maalesef maliyet ve talep enflasyonu yaşıyor. İşte bu sebeple faiz indirimi veya faiz artırımı Türkiye'nin ekonomisi üzerinde herhangi bir işine yaramaz. Faizi yükselterek sadece faizi yükseltmiş oluruz. Türkiye ne yapmalı sorusunun cevabını şöyle verebiliriz; öncelikle enflasyonun neden kaynaklandığını ve talep yönlü mü yoksa maliyet yönlü mü olduğunun araştırılmalı, hangi tip enflasyon daha fazla etkili ise ona göre bir reçete oluşturulmalı ve uygulanmalıdır. Bu reçeteyi ise siyasetçiler yerine ekonomi uzmanları oluşturmalıdır.

Fed Faizi ve Diğer Ülkeler Üzerinde Etkisi

Fed'in faiz artırımına dönecek olursak, faizlerin artması diğer ülkeleri etkiler mi? Bu sorunun cevabı kısaca evet. Bunun sebebi doların rezerv para olmasıdır. Bu yüzdendir ki Fed'in kararını Türkiye'de olduğu gibi diğer ülkelerde de insanlar merakla bekliyor.

Fed faizleri yükselterek enflasyonu kontrol altına almaya çalışıyor, başarılı olabilecek mi hep beraber göreceğiz ama faiz arttırımları Amerika'da başka bir riskin ortaya çıkmasına sebep oldu. Tahmin edersiniz ki bu risk işsizliktir. Fed işsizlik beklentilerini revize etti, işsizlik oranlarında artış beklediklerini açıkladı. 2023 yılı için Fed'in işsizlik oranı beklentisi %3,9'a yükseldi.

Fed'in faiz artırımı demek para arzını azaltması demektir. Para birimi dolar olduğu için dolar arzının azalacağı anlamına gelir. Avrupa Merkez Bankası'da faizleri artırmaktadır, bunun etkilerini de euro üzerinde görüyoruz. Avrupa ve Amerika'da gerçekleşen faiz oranlarındaki artış diğer ülkeleri olumsuz yönde etkilemektedir çünkü faizlerin artması para birimlerinin değerini yükseltmektedir.

Fed'in Faiz Artırması ve Türkiye

Fed'in faiz artırımının Türkiye üzerindeki etkilerine bakacak olursak, Türkiye geçtiğimiz birkaç ay içerisinde faizleri sabit tutmuştu, Fed ise faizleri yükseltmektedir. Enerji, gıda vb. ithal eden bir ülke olarak Türkiye'nin bu faiz artırımından etkilenmesi kaçınılmazdır. Fed'in faiz artırımına ne kadar devam edeceği, Türkiye gibi gelişmekte olan ve ithalatçı konumda olan ülkeler açısından oldukça önemlidir. Türkiye için şu durumda yabancı yatırımcılara ihtiyaç vardır. Yabancı yatırımcı ülkeye döviz getirir ve ülkenin döviz rezervleri bu şekilde artabilir. Yabancı yatırımcının gelmesi ise faize bağlıdır. Yaz turizimi açısından avantajlı konumda olan Türkiye, ülke içerisine yabancı para girmesini sağlayabilir ancak yeterli değildir.

Fed Faizleri Artırıyor Ama...

Maliyet enflasyonunu sadece Türkiye yaşamıyor, küresel olarak maliyetlerde bir artış yaşandığını görüyoruz. Fed'in faiz artırımı talep enflasyonunu kısacaktır ancak maliyet enflasonu üzerinde bir etkisi bulunmayacaktır. Bu durum Avrupa için de geçerlidir.

Maliyetlerden kaynaklanan enflasyon artarken aynı zamanda faizlerin artırımı resesyona sebep olabilir. Yani büyüme yavaşlayabilir veya durabilir. Enflasyon ve durgunluğun aynı anda yaşanması durumuna resesyon adı verilir. Bu sebeple Fed faizleri yavaş artırıyor. Fed'in uyguladığı bu politikanın sonuçlarını hep birlikte göreceğiz.