Fransızcanın Non-Binary Zamiri

Geçtiğimiz ay Fransa’nın en önemli sözlüklerinden Le Robert’ın, çevrimiçi sözlüğüne cinsiyet ayrımsız zamir “iel”i eklemesi bazı tartışmalara yol açtı.

Fransızcada “o” ifadesini cinsiyet belirtmeden söylemenin bir yolu yok. Cansız nesneler dahi eril ve dişil olarak ayrıldığı için zamir kullanımında eril için “il”, dişil içinse “elle” kullanılmak zorunda. Ancak cinsiyet rollerini bu eril/dişil ayrım üzerinden belirtmeyen bireylerin “il” veya “elle” yerine cinsiyet belirtmeyen kapsayıcı bir zamir olarak bu iki zamirin birleşiminden oluşan “iel”i kullanması gittikçe yaygınlaşıyor.

Fransa’nın en büyük sözlüklerinden biri Le Robert, bu “iel” zamirini non-binary zamir olarak internet üzerindeki versiyonuna ekledi. Bu durum, genel anlamda olumlu karşılansa da siyasiler tarafından oldukça tepkiyle karşılandı. Macron’un partisinden François Jolivet “Bugüne dek referans olarak aldığımız sözlük, sayfasına 'iel'i ekledi. Bu sözlüğün yazarları Fransa’yla hiç ilgisi olmayan bir davanın militanlarıdır,” derken Eğitim Bakanı Jean-Michel Blanquer de kapsayıcı dilin Fransızcanın geleceğinde olmadığını, öğrencilerin Le Robert’ın eklemesini referans almaması gerektiğini savundu. Hükümetin hiçbir resmi evrakta kapsayıcı dili kullanmayacağı açıklandı.

Bu açıklamalara karşılık Le Robert, dilde son zamanda meydana gelen değişiklikleri yansıtmaya çalıştıklarını, kullanımının yaygın olmadığını bildiklerini, bu sebeple de kelimeyi “nadir kullanım” olarak işaretlediklerini söyledi. Yine de editör komitesinin, insanların bu kelimenin anlamını öğrenmeleri ve kullanıp kullanmama kararını verebilmeleri için kelimenin sözlüğe eklenmesini faydalı bulduğunu ekledi. Ayrıca sözlüğün görevinin dildeki evrimi, hareketi ve çeşitliliği gözlemleyip bildirmek olduğu belirtildi.

Daha önce de feminen ve maskülen formları olan kelimeleri kapsayıcılık adına her iki versiyonu da gösterecek şekilde yazma hareketi başlamış ve oldukça etkili olmuştu. Örneğin erkek öğrenciler için “étudiant”, kız öğrenciler için “étudiante” kullanılırken, cinsiyeti bilinmeyen bir karşı tarafa hitapta bulunulacağı zaman maskülen olan formun kullanılması gerekiyordu. Ancak yeni kapsayıcı dilde “étudiant.e” yazılarak hem kız hem de erkek öğrencilere hitap edilebiliyor.