John Milton'ın Kayıp Cenneti: Şeytan Ve Moloch İlişkilendirilmesi

John Milton'ın adını duyduğumzuzda şüphesiz aklımıza gelen ilk şey ünlü epik şiiri 'Kayıp Cennet'dir. Milton'ın Adem'i, Havva'yı, ve Şeytan'ı oldukça derinlemesine ve detaylı bir şekilde tasvir ederek insanlara sunmuş olması Kayıp Cenneti bunca yıldır diğer teolojik metinlerden ayıran en önemli sebeplerden birisi olarak karşımıza çıkar. Bunun yanı sıra, Milton'ın Şeytan tasviri de oldukça eleştirilir. Şeytanı gösterişli ve güçlü bir varlık olarak anlatması aslında yanlış anlaşılmaya çok açık bir tasvirdir, ama Milton'ın da amacı zaten budur; Tanrı aslında Şeytan'ı kötü olması için yaratmamıştır ve sonrasında ne kadar kötü, güçlü, ve acımasız da olsa Tanrı karşısında hiç bir zaman şansı olmayacaktır. Milton, Şeytan'ın özündeki kötülüğü onun Moloch ile işbirliği yaptığını anlatarak insanlara göstermeye çalışmıştır. Peki, Moloch kimdir ve neden Milton Şeytan'ı tanımlamak için iş birlikçisi olarak ondan bahsetmiştir?

On kitaptan oluşan Kayıp Cenneti'in birinci bölümünde Milton, Moloch (Moloc ya da Molek) adında bir varlıktan bahseder. Moloch, Kenan (Canaanite) dinine mensup bir tanrı olarak karşımıza çıkar. Bu yüzden de Moloch'un neden Şeytan ile ilişkilendirildiğini ve Kayıp Cennetteki önemini anlamamız için sizlere öncelikle Kenan dinini kısaca açıklayayım.

Kenan dini, antik bir Sami dinidir. Bu din politeist olsa da aynı zamanda monolatri sistemine sahip bir inanç biçimidir. Yani, Kenan dinine mensup olan kişiler birden çok tanrının varlığını kabul eder (politeist), ama bu tanrılar arasından bir tanesinin en üstün olduğunu düşünerek (monolatri) ona tapınılması gerektiğine inanırlardı. Moloch ise Kenan dininin en üstün tanrılarından birisi olarak kabul edilirdi. Moloch acının, vahşetin, şiddetin, ve özellikle de çocuk kurbanlarının kralıydı ve insanlar, böylesine güçlü gördükleri bir tanrıyı memnun etmek adına ona çocuklarının kanını kurban ederlerdi. Bu yüzden Moloch'un o dönemki toplumda sefalet, şiddet, ve çocuk istismarına sebep olduğu düşünülmektedir.

Milton, kitabına Moloch ve diğer mitolojik ya da İncil'deki düşmüş melekleri/figürleri bu yüzden dahil etmiştir. Çünkü Şeytan Tanrı'ya karşı gelip ilk savaşı başlattığında, diğer tüm kötü varlıkların arasından Moloch ona ilk katılan kişidir. Milton, Moloch ile Şeytan'ın getirdikleri yıkım ve vahşetin eşit olduğunu insanlara göstermek ister. Çünkü ikisi de insanların refahını yok etmek için korkunç şeyler yapmakta birbirlerine denktir. Hatta birinci kitapta Milton Moloch'u şöyle tanımlar:

“İlk olarak Moloch katıldı Şeytan'a, insan kurbanlarının kanına ve ebeveynlerin gözyaşlarına bulanmış korkunç kral..."

Milton'ın, Şeytan'ı ve Moloch'u bu şekilde güçlü tanımlaması o dönemde insanlar tarafından kendisinin Şeytan'ı savunduğu gibi yanlış anlaşılmalara yol açmış ve ağır eleştirilere sebep olmuştur. Ancak Milton'ın asıl amacı, Şeytan'ın özünü, saf kötülüğünün gücünü tasvir etmek, insanlara acı çektiren asıl nedenin Şeytan ve Moloch gibi kendilerine yıkım ve vahşetten başka bir şey getirmeyen varlıklar olduğunu göstermeye çalışmaktı. Çünkü Milton'a göre Şeytan, tüm kötülüklerin kaynağı ve korkunç olayların somutlaşmış haliydi.

Milton, Kayıp Cenneti'in bu kısmında, Şeytan ve Moloch'un tasvirleri ile insanlara onların yolundan gitmenin kendilerine yalnızca acı, yıkım, üzüntü, ve vahşet getireceğini, ve inanılması gereken tek kudretin Tanrı olduğunu insanlara göstermek istemiştir.