Kariye Camii

Kariye Cami, İstanbul'un Fatih ilçesinin Edirnekapı semtinde yer alan bir cami, eski Orta Çağ Rum Ortodoks kilisesi ve müze.

Kariye Cami, Doğu Roma İmparatorluğu döneminde büyük bir yapı topluluğu olan Khoara Manastırı'nın merkezini oluşturmaktaydı. İstanbul'un fethinden sonra elli sekiz yıl daha kilise olarak işlevinin sürdürdü. Mozaikleri ile ünlü kilise, 1511'de cami olarak kullanılmaya başladı. 1945'te ulusal anıt ilan edilen yapı, bakanlar kurulu ile 1948 yılında Müzeler İdaresi'ne bağlı müze haline getirildi. 2019 yılında danıştayın kararı ile Cumhurbaşkanı tarafından Diyanet İşleri Başkanlığı'na devredilmiştir. 6 Mayıs 2024 tarihinde ise ibadete açılmıştır.

Kariye Cami, kaynaklarda incelendiğine göre yapı tam olarak hangi tarihte inşa edildiği bilinmemkle beraber, bazı kaynaklarda 536 yılında Doğu Roma İmparatoru I. Justinianus döneminde eşi Theodora'nın amcası Aziz Thodora tarafından yaptırılmıştır. 557 tarinde depremle birlikte yıkılınca imparator tarafından daha büyük manastır inşa ettirilmiştir. Daha sonra 834 yılında konsil toplanmıştır ve burada alınan kararla birlikte kilise büyütülmüştür ve üç yeni şapel eklenmiştir. 11. yüzyılda ise Komninos Hanedanı Büyük Saray yerine Tekfur Sarayı'nı kullanmayı tercih edince saraya yakın olan Chora Manastırı kilisesinin önemi armıştır. Manastır Kurtarıcı İsa'ya adanmıştır. Restorasyonun ardından I. Kosmas istifa etmiş ve manastıra gömülmüştür. Maria Dukaina'nın yaptırdığı restorasyondan sonra yarım yüzyıl sonra bilinmeyen bir nedenden ötürü tekrardan bir onarım gerekmiştir. 1120 yılında Komnenos manastırı tekrardan inşa ettirmiştir ve bu inşa sırasında kiborion planlı bir yapıya çevirmiştir. Manastır, 1204-1261 yıllarında Latin istilasına uğramıştır ve manastır harap olmuştur. Bu sırada ise Chora Manastırı önem kazanmıştır. Kilise bu dönemde yeniden bir restorasyona girmiştir. II. Andronikos zamanında manastır için yan şapel eklenmiştir ve 1310-1317 yıllarında mozaiklerle süslenmiştir.

Restorasyondan sonra şehir Osmanlılar tarafından ele geçirimiştir. Fatih Sultan Mehmed döneminde İstanbul'un fethi sırasında hiçbir zarar görmemiştir. Fetihten sonra belirli bir süre kilise olarak kullanılmaya devam etmiştir. II. Bayezid döneminde ise camiye dönüştürülmüştür. Camiye dönüştürülen bu yapının mozaik ve freskle sıva ile kaplanmıştır. Zamanla yapıya mihrap ve minare eklenmiştir. Yapı 'Kahriye ya da ' Kariye Cami olarak anılmaya başlamıştır. 1766 yılınsa İstanbul depreminden sonra büyük bir onarım geçimiştir. Yapı 1860 yılında Rum mimar tarafından onarılmıştır. 1894 yılında depremden sonra hasar gören yapı II. Abdülhamid tarafından restore edilmiştir.

Cumhuriyet döneminde ise Bakanlar Kurulu'nun 1945 yılında aldığı karar ile müzeye çevrilmiştir. Amerika Bizans Enstitüsü tarafından camideki sıvalar altında kalmış mozaik ve freskler restore edilmiştir. Mozaik ve freskler yapılan çalışmalar sonucunda müze ziyarete açılmıştır. Özetle Kariye Cami, Doğu Roma İmparatorluğu tarafından İsa'ya ithaf edilmiştir. Kilisenin şu an ki hali Osmanlı döneminde yapılan restorasyonlar sonucu ulaşmıştır. Yapı sahip olduğu mimarisi ve mozaikleriyle oldukça dikkat çekicidir. Mekan doğu ve batnını bir sentezi olarak karşımıza çıkmaktadır.