Lübnan Sediri ve Eski Tarihteki Rolü

Çamgiller familyasının Cedrus cinsine mensup kozalaklı ağaçlara sedir deniyor. Himalayalar'ın batısı ile Akdeniz bölgesinin dağlık kesimlerinde yetişen sedir ağacı, geçmişte çok çeşitli amaçlar için kullanılmıştır. Özellikle Lübnan sediri (Cedrus Libani) dayanıklılığı, güzel kokusu ve göze hoş gelen sarı rengiyle geçmişte yaşamış insanların dikkatini çekmiştir. Günümüzde Türkiye, Kıbrıs, Suriye ve Lübnan'da yetişmekte olan bu ağaç, geçmişte bir hayli rağbet görmüş, uzak mesafenin sebep olacağı yüksek maliyete rağmen Lübnan kıyılarından Mısır'a ve Kudüs'e ihraç edilmiştir. Bu ağacın ahşabının ve yağının binlerce yıl önce epey ilgi gördüğünü hem yazılı hem de arkeolojik kayıtlardan anlıyoruz.

Sedir ağacından elde edilen ahşap, güveleri uzak tutan bir yapıya sahiptir; bu sebeple tekstil malzemelerinin konulduğu sandık ve dolapların yapımında tercih edilir. Örneğin İlyada'da Truva hazinelerinin tutulduğu odanın sedirle kaplandığından bahsedilir. Lübnan sedirinin bahsi ise Eski Ahit'te sık sık geçer ve Kudüs'teki saray gibi yapılarda kullanıldığı anlaşılır. Örneğin, Kral Süleyman'ın Tyre Kralı'ndan Kudüs Tapınağı'nın inşasında kullanılmak üzere sedir ahşabı göndermesi yönündeki isteği aktarılmıştır.

Sedir ağacının ahşabına gösterilen yoğun ilginin diğer bir belirgin kanıtı ise, Eski Mısırlıların Lübnan sedirini ülkelerine ithal etmesi ve çeşitli amaçlar için kullanmalarıdır. Örneğin, Keops Piramidi'nin altında keşfedilen ve "Khufu Gemisi" olarak anılan gemi yaklaşık MÖ 2500 yılına tarihlenmiş ve yapılan analizde gövdesinin büyük oranda Lübnan sedirinden inşa edildiği görülmüştür. Eski Mısır'ın gemi inşaatında sediri tercih etmesinin altında yatan sebep, hem bu ağacın ahşabının kaliteli olması hem de ülkede uzun gemilerin yapımına olanak sağlayacak yükseklikte ağaç yetişmemesidir. Eski Mısırlıların kullandığı bir diğer sedir ağacı ürünü, böcek ve mikrop öldürücü özelliği olan yağıdır. Firavunlar ve eşleri mumyalanırken, vücutları elde etmesi meşakkatli olan bu yağ ile kaplanıyordu.

Kaynaklar

“Cedrus.” Wikipedia, Wikimedia Foundation,

https://en.wikipedia.org/wiki/Cedrus. 

“Cedrus Libani.” Wikipedia, Wikimedia Foundation, https://en.wikipedia.org/wiki/Cedrus_libani. 

“Great Pyramids and Cedar Boats.” Phoenicians in Phoenicia, 31 Mar. 2021, https://phoenician.org/egypt_great_pyramids_cedar_boats/. 

Liphshitz, Nili, and Gideon Biger. "Cedar of Lebanon (" Cedrus libani") in Israel during Antiquity." Israel Exploration Journal (1991): 167-175.

Radford, Tim. “Cedar Oil Used in Mummies.” The Guardian, Guardian News and Media, 23 Oct. 2003, https://www.theguardian.com/uk/2003/oct/23/arts.science.