Max Weber’ın Sosyolojiye Katkıları  

Max Weber ünlü bir Alman sosyoloğudur. Weber’in çalışmaları günümüzde sosyolojinin birçok alanına ışık tutmaktadır. Weber, toplumsal davranışların iç alanlarını, kültürel anlam ve değerlere bağlayarak psikolojiyi ve sosyolojiyi birleştirmek istemiştir. Weber ilğilendiği konuları anlamada ve ortaya çıkartmakta iki teknik kullanır. Bunlar: ideal tip analizi ve tarihi analizdir( Özkalp, 2018, s.63). İdeal tip, gerçek olan değildir fakat gerçekle ilişkisi vardır. İdeal tip varolan değil, toplum tarafından varolması istenen, varsayılan tiptir. Weber tarihi analizde ise, bürokrasinin çeşitli ülkelerde ve zamanlarda nasıl ortaya çıktığı üzerinde durmaktadır. 

Max Weberin yaşadığı dönemde bürokrasi kavramı bir güç kaynağı halindedir. Webere göre çeşitli zamanlarda birbirinden çok farklı toplumlardaki ayrıcallıkların otoritenin varlığından dolayı değil, bu otoriteyi meşru kılan değerlerden ve inançlardan meydana gelmektedir. Bu otoriteyi meşru kılan inanç sistemlerini Weber üç ideal tip olarak tanımlamaktadır. Weber üç ayrı ideal tip saptamıştı: Birincisi, Protestan etiği ve modern kapitalizm gibi tarihsel örneklerin ideal tipleridir. Bu durumda ideal tip, genel ve benzersiz tarihsel bir gerçeğin yeniden kuruluşudur. Geneldir, çünkü ekonomik bir rejimin bütünü kapitalizm terimiyle belirlenmiştir; benzersiz oluşu ise, kapitalizmin tam olarak çağdaş batı toplumlarında gerçekleşmesinden dolayıdır. İkincisi, farklı tarihsel ve kültürel dönemleri karakterize eden bürokrasi ve feodalizm gibi soyut ideal tipler. Bu türdeki ideal tipler bir rejimi tamamen kapsayan ve tarihin değişik zamanlarında birçok kez karşılaşılan siyasal kurumların bir yönünü anlatır. İdeal tiplerin üçüncü türü, eylem tipleridir; özel bir niteliğin davranışlarının akılcı biçimde yeniden kurulması ile oluşur(Hira,İ.2000, Max Weber’in Yöntem Anlayışı, Bilği Sosyal Bilimler Derğisi.s.52).

Webere göre iki tane bürokrasi biçimi vardır. Bunlar: Yasal bürokrasi ve geleneksel bürokrasidir. Yasal burokrasi, akılcı ve hukuk kurallarına göre olan bir otorite tipidir. Her türlü işlem yazılı kurallara bağlıdır. Geleneksel bürokraside ise, yötemimdeki üst kademedeki insanlara, şefe sadakat, verilen emirlere uyum söz konusudur. 

Webere göre dört tane ayrı toplumsal eylem tipi olduğunu belirtir. İlki, her zaman yaptığımız için yaptığımız geleneksel eylemdir. Bu davranışa çok rastlanmasa da gündelik hayatta rastlanan bazı aileler vardır. İkinci anlamlı eylem tipi duygusal eylemdir. Bu eylem tipinde rasyonellikten çok duygusallık ön plandadır. Üçüncü eylem tipi de uygun rasyonel eylemin sınırında yer alır. Son eylem tipi de pratik eylemdir. Bu eylem türü somut, ulaşılabilir hedeflere yönelik gerçekleştirdiğimiz pratiklerdir(Benton,Craib, 2018,s.104). Weber’in en önemli iki eseri ‘Protestan Ahlakı ve Kapitalizm’, ‘Ekonomi ve Toplum’dur. 

Kaynakça

Benton.T ve Craib.I, Sosyal Bilim Fesefesi 2018

Hira,İ. (2000) Max Weber’in Yöntem Anlayışı, Bilği Sosyal Bilimler Derğisi s.52

Özkalp,E.Sosyolojiye Giriş, 2018,