Othello: Shakespeare'in Trajedisinin Sanatsal Temsilleri
Othello'nun görsel sanatlardaki temsillerini ve sanat eserlerindeki evrensel etkisini inceliyoruz.
Shakespeare'in 1603 yılında yazmış olduğu düşünülen Othello, Venedik'te geçen trajik bir kıskançlık ve hırs hikâyesidir. Venedik kuvvetlerinin saygın bir generali olan Mağripli Othello ile Desdemona'nın aşkını konu alır. Othello'nun yaveri Iago'nun hırsıyla yarattığı entrikalar oyunun merkezindedir ve nihayetinde trajik bir sona kavuşur.
Othello karakteri, güçlü ve saygın bir asker olarak bilinirken duygusal açıdan güçsüz ve savunmasız bir yapıya sahiptir. Toplumda ötekileştirilerek var olmanın getirdiği özgüvensizlik, Iago'nun manipülatif davranışlarına alan açmasına sebep olur.
Oyunun Iago karakteri, Shakespeare'in yaratmış olduğu ve belki de en komplike kötü karakterlerinden biri olma özelliği taşır. Modern psikolojide, davranışları sosyopatik olarak tanımlanan Iago, manipülasyon yetenekleri ile başkalarının zayıf noktalarına yaptığı dokunuşlarla trajik sonlar getirir.
Desdemona karakteri saf duyguları temsil eden, o dönemin toplumsal normlarına baş kaldıran güçlü ve gayretli bir kadın karakterdir. Babasının onayı olmadan ona meydan okuyarak Othello ile evlenmesi, onun bağımsız duruşunu öne çıkartır.
Oyun kendi içerisinde zıtlıklar ile var olurken hırsın, kıskançlığın merkezde olduğu olay örgüsü devam etmektedir. Othello, görsel sanatlara yansıyarak, kahramanlar ve temalar zamansız, evrensel bir biçimde betimlenmiştir. Romantik dönem ve modern sanat eserlerinde, Othello trajedisine hakim olan kıskançlık, hırs ve ihanet temalarına dair izler görmekteyiz.
Eugène Delacroix’in Othello ve Desdemona (1849) eseri bugün Louvre Müzesi’inde yer almaktadır. Othello’nun Desdemona’yı öldürmeden önceki anını betimleyen eser, karanlık ve dramatik ışık kullanımıyla sahnenin trajik atmosferini izleyiciye aktarır. Desdemona’nın beyaz elbisesinin içerisinde savunmasız bir şekilde resmedilmiş hali masumiyetini simgeler niteliktedir.
Théodore Chassériau’ya ait olan “Othello ve Desdemona Venedik'te" eseri ise diğer eserlerden farklı olarak başkarakterlerin mutlu zamanlarını bir Venedik manzarasıyla betimler. Kostüm farklılıkları ve mimari ögeler eserde göze çarpar. Bu unsurlar eserde Doğu ve Batı sentezini işlemektedir.
Alexandre-Marie Colin'in Othello ve Desdemona" eserinde Othello'yu bir kararsızlık ve öfke duygusuyla görmekteyiz. Dramatik bir atmosferin içerisinde Othello'nun içsel çatışma duygusu seyirciye hissettirilir. Desdemona'yı ise yine beyaz giyiminin içerisinde sadeliğinin ve masumiyetinin vurgulandığı bir betimleme ile görmekteyiz. Kutsallaştırılmış bir masumiyet tasviri olduğunu düşündüren Colin, dramatik atmosferi zenginleştiren, kırmızı renginin hakim olduğu bir görüntü sunmuştur. Bir aşk tablosu olmanın dışına çıkarak öfke ve kıskançlığı öne çıkaran bir eserdir.
Othello'nun konu olduğu illüstrasyon çalışmalarının bir örneğini John Graham’ın çalışmalarında görmekteyiz. 1799’da yapılmış bu çalışmalar Shakespeare Gallery’de sergilenmek için hazırlandığı bilinmektedir. Oyuna ait önemli sahnelerin betimlemeleri görülür. Bu sahneler arasında özellikle Iago’nun entrikalarını, hırslarını ve şeytani doğasını göz önüne serilmiştir.
Pietro Calvi’nin Othello için yapmış olduğu mermer büstü bilinen heykel örneğidir. Othello’yu oldukça güçlü ve zarafetini yansıtır biçimde şekillendirmiştir. Yüz ifadesindeki duygusal vurgular, Othello’nun içsel karmaşasını seyirciye ince detaylar ile sunar. Sert ve maskülen duruşuyla askeri bir figür oluşu ve savaşçı kimliği nitelendirilmiştir. Hafif öne eğilmiş başı ile içe dönüş, melankoli ve yorgun düşmüş bir karakteri temsil eder. Malzeme kullanımında gördüğümüz bronz ve mermerin yarattığı zıtlık, Calvi'nin kontrast uygulumasını bildirirken Othello'nun giyiminde görülen Doğu etkisi karakterin kimliğini ve ötekileştirilmiş yanının da vurgulanmak istediği görülür.
Othello'nun görsel temsillerindeki genel ikonografik unsurlara baktığımızda renk sembolizmi başlıca göze çarpan detaylardandır. Oyunun ana konusundaki zıtlık ve kontrastlık, görsel temsillere de yansımıştır. Siyah ve beyazdan oluşturulan kontrast Othello ve Desdemona’nın ten renkleri üzerinden vurgulanmıştır. Bu ten rengi detayı toplumsal normlara da atıfta bulunur niteliktedir. Kırmızı renginin kullanımı tutku ve şiddet sembolü olarak kullanılmıştır.
Oyunda kullanılan ve kaotik bir sona götüren sembolik nesne mendildir. Görsel temsillerde gördüğümüz mendil tasvirleri, sadakatin ve ihanetin sembolü olarak sık sık karşımıza çıkar. Bir diğer sembolik nesne görsellerde rastlandığımız kılıç tasvirleri, askeri güç ve şiddet temsilcisi olarak sunulur. Oyunun ana konuları olan aşk ve ölümün birleştiği mekan ise yatak olarak eserlerde verilmiştir.
Eserlerde karşımıza çıkan mekan sembolleri Venedik ve Kıbrıs üzerinden verilmektedir. Medeniyetin ve politik gücün temsili olarak Venedik ve mimarisi görsellere yansırken; Kıbrıs egzotik ve tehlikeli olarak dış dünyanın temsili olarak eserlerde yer bulur.
Othello için çalışılmış görsel sanat temsilleri, oyunun evrensel temalarını işlediği gibi farklı dönemlere ait sanat üsluplarıyla yorumlanmıştır. Sanatçılar, yaşadıkları döneme ait toplumsal bakış açısıyla ve dönemin estetik anlayışıyla Shakespeare’nin oyununa yeni bakışlar ve katmanlar eklemiştir. Bu bağlamda oyunların ve hikayelerin sanatçılar tarafından nasıl incelenmiş ve çalışılmış olduğu görmek, hikâyeyi daha içten benimsememize olanak tanır. Bu eserler, Shakespeare'in yarattığı karakterlerin ve atmosferlerin zamansız ve her dilde olan yansımasını kanıtlar niteliktedir.
KAYNAK
Erkoç S. (2019). Discrepancy Between Appearance and Reality in Shakespeare’s Othello. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (INIJOSS), 8(1), 1-8.
https://wannart.com/icerik/31424-othello
GÖRSEL
https://www.gallery.ca/collection/artwork/othello-and-desdemona
https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Othello_and_Desdemona_by_Alexandre-Marie_Colin.jpg
https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:Christian_K%C3%B6hler_Othello.jpg