Ponzi Sistemi

Ponzi Sistemi Nedir?

Aslında ponzi sistemi hakkında hepimizin az da olsa fikri olduğunu düşünüyorum çünkü bu sistem halk arasında saadet zinciri olarak bilinir.

Ponzi sistemi yüksek karlı yatırıma insanları inandırmaktan geçer. Ponzi sistemi bünyesine sürekli yatırımcı katmayı amaçlayan bir sistemdir. İsmini tarihte sistemin kurucusu olan Charles Ponzi'den alır. Ortada gerçekten bir yatırım aracı olmamasına rağmen insanlara varmış gibi güven vererek sistem devam ettirilir. Charles Ponzi ilk denemesini 1920 yılında sisteme 10.000 yatırımcı katarak başarmış ancak sistemin kısa sürede çökmesi ile beraber son bulmuştur.

Bu sistemi faiz oranlarının düşük olduğu gelişmiş bir ülkede kurmak daha kolaydır. Çünkü piyasadan istediği faiz oranını alamayan yatırımcılar, piyasaya göre daha yüksek faiz oranı veren bu sisteme katılmayı daha akıllıca bulurlar. Yatırımcılar ve sistemi kuran dolandırıcılar ilk başta gerçekten yüksek karlar elde edebilir ancak sistem sonunda yok olmaya mahkumdur.

Ponzi Sistemi Nasıl İşler?

Yüz yıldır önüne geçilememiş ve günümüzde örneklerini gördüğümüz bu sistemin nasıl işlediğini bir örnek ile görelim.

Sistemin işlemesi için iki tip insana ihtiyaç vardır. Bunlardan ilki düşük sermaye ile para kazanmak isteyen sistem kurucusu ve diğeri, yapacağı yatırımın yüksek kazançlar getirmesini ve bu kazançları emek harcamadan elde etmek isteyen sözde yatırımcılar. Sistemin yine sorunsuz işlemesi için yatırımcıları sisteme çekmek, tatmin edici bir gerekçe sunmak yani güven vermek. Çünkü her yatırımcı Ben neden bu işe para yatırayım? sorusunun cevabını almak ister.

Sistemin kurucusu ilk başta yatırımcı bulmak zorundadır. Diyelim kurucu ilk adımda iki yatırımcı buldu, daha sonra ne yapacak?

İki yatırımcı da sisteme 100'er dolar yatırdığını varsayalım. Sistem kuruldu ve şu an 200 dolar sistem içerisinde bulunuyor. Aradan belli bir zaman geçiyor ve yatırımcıların faiz ödemelerini aldıklarını düşünelim. İlk faiz ödemesini alan yatırımcı üzerinde güven sağlandı. Yatırımcı şimdi gururla parasını nasıl büyüttüğünü çevresindeki insanlara anlatacak çünkü o kimsenin bilmediği bir yatırım yaptı ve parasını büyüttü. Parasının her geçen gün büyüyeceğini gören çevresi Ben neden yapmıyorum? sorusunu ister istemez kendisine soracak ve sisteme katılmak istediğini söyleyecek. Sisteme ilk başta katılan iki kişinin, ikişer kişi daha getirdiğini varsayalım. Artık sistemde altı kişi var. Son katılan dört kişi de çevresine caka satıyor ve sisteme sekiz kişi daha dahil oluyor. Sistem bu şekilde büyüyor ve son katılan yatırımcılar ilk başta katılmış olan yatırımcıların faiz ödemelerini yapmış oluyorlar. Sisteme yatırımcı eklendikçe o son katılan dediğimiz yatırımcılar da paralarını almaya başlıyorlar.

İlk yatırımcılar çevresindeki insanlara yatırımın reklamını yapmak zorundalar, çünkü onlara sisteme yatırımcı katarsanız faiz oranınızda artış sağlarsınız dendi. Daha fazla kazanmak isteyen bir yatırımcı, daha fazla para yatırabilir ve sisteme daha fazla insan katmayı sağlayarak parasını büyütebilir.

Sistem Nasıl Çökecek?

Ponzi sisteminin çöküşünü sayısal bir örnek ile daha iyi anlayabiliriz. Sizlerle beraber 1 yıllık ponzi sistemini inceleyeceğiz.

Sistem kurulurken 100 yatırımcı bulduğumuzu ve her ay 100'er yatırımcının sisteme dahil olduğunu varsayalım. Her gelen yatırımcı 100 dolar yatırarak sisteme dahil olduğunu ve her ay yüzde 10 faiz alacaklarını düşünelim.

Sistemin kurulduğu ay 100 kişi 100'er dolar koydu ve kasada 10.000 dolar bulunuyor. İlk ay 100 kişi daha gelecek ve 100'er dolar da onlar kasaya ekleyecek, kasada 20.000 dolar olacak. Sisteme ilk katılan kişilere faiz ödemeleri yapılacak (20.000-1.000) kasada 19.000 dolar bulunacak.

İkinci ay yine 100 kişi gelecek ve 100'er dolar sisteme yatıracaklar. Kasada 29.000 dolar olacak. Sisteme daha önce katılan yatırımcıların faiz ödemesi yapılacak (29.000-2.000) kasada 27.000 dolar bulunacak.

Üçüncü ay yine 100 kişi gelecek ve 100'er dolar sisteme yatıracaklar. Kasada 37.000 dolar olacak. Sisteme daha önce katılan yatırımcıların faiz ödemesi yapılacak (37.000-3.000) kasada 34.000 dolar bulunacak.

Yatırımcılar üç ay sonunda sistemden paralarını çekerlerse karlı şekilde sistemden ayrılacaklar ancak biz çekmediklerini varsayalım ve devam edelim. Dikkat ederseniz sistem kurulduktan sonraki ay kasaya 9.000 dolar girdi, daha sonraki ay 8.000 dolar ve 3. ay sonunda 7.000 dolar girdi. Yani kasadaki para artıyor ancak azalarak artıyor.

Dokuzuncu ay 100 kişi daha girecek 100'er dolar yatıracaklar. Kasada 64.000 dolar olacak. Sisteme daha önce katılan yatırımcıların faiz ödemelerinden sonra (64.000-9.000) kasada 55.000 dolar bulunacak.

Onuncu ay 100 kişi sisteme dahil olacak 100'er dolar yatıracak. Kasada 65.000 dolar olacak. Faiz ödemeleri yapıldıktan sonra (65.000-10.000) kasada 55.000 dolar bulunacak. Bir önceki ay kasada kaç para vardı? Evet 55.000 dolar vardı.

On birinci ay yine 100 kişi gelecek, 100'er dolar yatıracaklar. Kasada 65.000 dolar olacak. Faiz ödemelerinden sonra (65.000-11.000) kasada 64.000 dolar bulunacak. Kasadaki para azalmaya başladı.

Son ay 100 kişi gelecek, 100'er dolar yatıracak. Kasada 64.000 dolar olacak. Faiz ödemelerinden sonra (64.000-12.000) kasada 52.000 dolar bulunacak.

Evet sisteme sürekli yatırımcı girdiğini ve hiç yatırımcının çıkmadığını varsayarak sistemin bir yıl içerisinde bulundurduğu parayı kendi kendine azalttığını gördük. On ikinci ayın sonunda tüm yatırımcılar sistemden çıkmak isterse, sistemin kurucusu ödemeyi yapamaz ve kasadaki para ile kendisini arattırabilir yani ortalıktan kaybolur. Sistem bu şekilde sona erer ve olan evini arabasını satıp bu sisteme giren yatırımcılara olur. Kolay para kazanma umudu ile girdikleri bu sistemden paralarını kaybederek ayrılmış olurlar. O yüzden kolay para kazanmak yerine doğru şekilde yatırım yaparak, böyle işleyen sistemlere kanmayarak, getirisi az gibi dursada doğru yatırım araçlarını seçerek tasarruf elde etmek her zaman için daha iyi olacaktır. Ponzi sistemi eldekini kaybettirmekten başka bir şey değildir.