Yıkıcı Eylemler: Çevre Katliamı

Evrendeki her şey, doğa kanunlarının egemenliği altında. Doğa, karşısında insanoğlunun müdahalesini kabullenemiyor, yürürlükte olan kanunları her zaman istediği gibi net bir şekilde uyguluyor; insanoğlu da kendi çapında eylemlerinden vazgeçmiyor veya vazgeçemiyor tabi. Bunun yanında tarihe bakıldığında bu eylemlerin sonuçları, etkileri görülebiliyor ve geleceğe yönelik kaygı verici işaretler herkesin kalbine korku salıyordur mutlaka.

Tüm bu olgulara dayanarak sizler için aslında hepimizi ilgilendiren bir yazı kaleme almak istedim. Dilerseniz önce "Çevre Katliamı"nın ne olduğuna bir göz atalım. Çevre katliamı ifadesi, aslında benim oluşturduğum bir adlandırma. Çünkü insanoğlunun çevre daha doğrusu doğa üzerindeki olumsuz etkilerini birer katliam olarak nitelendiriyorum. Tanım olarak, diğer adı "çevre kirliliği"dir, çevrenin canlı ve cansız öğelerini olumsuz yönde etkileyen, üzerinde yapısal zararlar meydana getiren ve niteliklerini bozan yabancı maddelerin hava, su ve toprağa yoğun bir şekilde karışması olayına “çevre kirliliği” adı verilmektedir. Çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle bozulmasıdır (ABB, 2024).

Çevrenin doğal olmayan bir şekilde insan eliyle bozulması tüm canlıların yaşam alanların yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğu anlamına gelmektedir. Bu tehlike ekolojik dengeyi sarsar dersek yanılmış olmayız. Belki de söz konusu tehlikenin önüne geçme oranını sıfıra denk getirmek bu koşullar altında imkânsız görünüyor. Ancak sıfıra yakın hâle gelmesi sağlanabilir. Bu yüzden vakit kaybetmeden bir an önce gerekli önlemlerin alınması elzemdir.

Çevre Sorunlarının Ortaya Çıkmasında Etken Olan Temel Faktörler

Çevre sorunlarının temelinde insan varlığı ve aktivitesi bulunmaktadır. Bu iki unsur şu faktörlerle etkilerini gösterir:

1. Dünya ve ülke nüfuslarının süratli artışı

2. İnsanların yüksek yaşam standartlarına ulaşma çabaları (sosyo-ekonomik gelişim) ve lüks tüketim eğiliminin artması (Doğal kaynakların kullanımı ve buna bağlı kirlenmedeki artış sadece dünya nüfusun onda bir artışı ile ilgilidir).

3. Doğal kaynakların sınırlı olması ve taşıma kapasitesinin aşılması (Turgay, 2022)

Kirlilik Boyutunda Şeytan Üçgeni

1. Su Kirliliği

Dünyanın yüzde 80’i sudan oluşmasına rağmen bu suyun sadece %2,5'i içilebilir olup kalan miktar okyanus ve deniz sularından oluşmaktadır. İnsanoğlu maalesef bu kadar kısıtlı olan kullanılabilir suya zarar vermekten, kirletmekten geri durmamaktadır. Sanayi ve teknoloji geliştikçe insanoğlunun suya müdahalesi artmış ve bunun sonucu olarak ekolojik dengenin bozulmasıyla su kirliliği oluşmuştur.

2. Toprak Kirliliği

İnsan etkileri sonucunda toprağın biyolojik, kimyasal, fiziksel ve jeolojik yapısının bozulması toprak kirliliği olarak ele alınabilir. Bu kirliliğe hatalı tarım uygulamaları, ilaçlama, atıkların ve zehirli maddelerin toprağa bırakılması gibi sebepler neden olabilmektedir.

3. Hava Kirliliği

Hava, yapısı itibariyle kolay kirlenmektedir ve tekrar temizlenmesi de güçlük arz etmektedir. Nüfusun hızla artması, sanayileşme, kentleşme gibi nedenlerle hava kirliliği artmaktadır ve bu durum kirli havanın canlılara ve doğaya zarar verecek bir yapıya dönüşmesine sebep olabilmektedir. İs, duman, toz, gaz, buhar ve aerosol durumundaki kimyasal maddeler hava kirleticiler arasındadır (Şahankaya, Sarp/Arda, Şubat, 21, 2023: s. 4)

Haber Değeri Olan Gelişmeler

• Birleşmiş Milletler (BM) Çevre Programı yayımladığı son raporda, ülkelerin ve şirketlerin yarattığı çevre kirliliği nedeniyle bir yılda yaşanan can kaybı sayısının Covid-19 kaynaklı ölümlerden daha fazla olduğunu bildirdi. Bazı zehirli kimyasalları yasaklamak için "acil ve büyük çaplı eylem" çağrısında bulundu (Euronews, 2022).

• Atmosferdeki karbondioksit oranı 1880 yılından bu yana yüzde 45 artarak rekor seviyeye ulaştı. Atmosferdeki sera gazları miktarı, insan faaliyetleri, üretim ile tüketimde sürekli artış, iş ve aşırı fosil yakıtlarının kullanımı nedeniyle sürekli yükseliyor. Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) verilerinden derlediği bilgilere göre, sanayileşme dönemi öncesindeki son 400 bin yıllık süreçte atmosferde bulunan karbondioksit (CO2) oranı 200 ile 280 ppm (milyonda parçacık sayısı) civarında seyretti. Sera etkisine neden olan başlıca gazlardan karbondioksitin değeri 1880 yılında yaklaşık 291 ppm iken bu değer 2023 yılında yüzde 45 artışla 421 ppm'ye ulaştı (Trt Haber, 2024).

• Bilimsel kanıtlar, çevresel risklerin Avrupa'daki en yaygın ölüm nedeni olan kalp-damar hastalıklarının önemli bir kısmından sorumlu olduğunu gösteriyor. Avrupa Çevre Ajansı tarafından bugün yayınlanan bir analiz, çevre ve kalp-damar hastalıkları arasındaki bağlantıya ilişkin genel bir bakış sunarak, kirliliğin, aşırı sıcaklıkların ve diğer çevresel risklerin ele alınmasının, kalp krizi ve felç de dahil olmak üzere hastalık yükünü azaltmak adına uygun maliyetli eylemler olduğunu vurguluyor (European Environment Agency, 2024).

Kaynakça

Ankara Büyükşehir Belediyesi. (2024, Şubat 15). Çevre Bilgisi. Elde edilme tarihi: 15 Şubat, 2024, https://www.ankara.bel.tr/files/7414/3695/0096/1-cevrebilgisi-16_SAYFA.pdf

(Turgay, 2022: https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/26092/mod_resource/content/1/CevreKirliligi_Bolum_2.pdf)

Şahankaya, S./A. (2023, Şubat). Çevre kirliliği ve çevreyi kirletenin hukuki sorumluluğunn şartları. [Online Dergi]. Karatekin Hukuk Dergisi. Elde edilme tarihi: 15 Şubat 2024, https://kahd.karatekin.edu.tr/tr/arsiv-23259-sayfasi.karatekin

Euronews. (2022, Şubat 15). “BM: Çevre kirliliği, Covid-19'dan daha fazla can kaybına yol açıyor”. Elde edilme tarihi: 15 Şubat 2024, https://tr.euronews.com/2022/02/15/bm-cevre-kirliligi-covid-19-dan-daha-fazla-can-kayb-na-yol-ac-yor

Trt Haber. (2024, Ocak 26). "Atmosferdeki karbondioksit oranı 144 yılda yüzde 45 arttı". Elde edilme tarihi: 15 Şubat 2024, https://www.trthaber.com/haber/cevre/atmosferdeki-karbondioksit-orani-144-yilda-yuzde-45-artti-832182.html

European Environment Agency. (2024, Şubat 15). "Kirliliğin azaltılması Avrupa'da kalp krizi ve felç vakalarını önemli ölçüde azaltacak". Elde edilme tarihi: 15 Şubat 2024, https://www.eea.europa.eu/tr/highlights/kirliligin-azaltilmasi-avrupada-kalp-krizi