Beynimizin Oyunları: Sahte Anılar

Hiç, bir olayı anlatırken aslında olayın öyle yaşanmadığını söyleyen birisi oldu mu? Eğer cevabınız evetse beyniniz sahte anılar üretmiş olabilir.

Hayali anı sendromu ya da sahte anı sendromu, kişinin gerçekte olmayan bir olayı yaşamış gibi hatılaması veya yaşanmış bir olayı aslında olduğundan farklı bir şekilde hatırlamasına verilen isimdir. Bu anılar, tamamen kurgusal olaylardan basit yanlış hatırlamalara kadar değişebilir. Üstelik bu sahte anılar, bireylerin zihninde tamamen gerçek gibi hissedilir. Sahte anılar sadece küçük ayrıntılarla sınırlı kalmayıp bazen kişinin hayatının önemli bir noktasını oluşturabilir. Örneğin, çocukluk döneminde istismara uğradığını söyleyen bir yetişkinin aslında böyle bir şey yaşamamış olması gibi.

Beynimiz Neden Sahte Anılar Üretir?

1. İnsan beyni bazen olayları olduğu gibi değil de olmasını istediği şekilde hatırlar. O yüzden geçmişte yaşanmış olayları bugünkü sahip olduğumuz bilgi, beklenti ve deneyimlerimlerimize göre yeniden şekillendirebiliriz.
2. Filmler, kitaplar ya da başkalarının anlattığı anılar bizim de anılarımıza sızabilir. Özellikle sosyal medyadan gördüğümüz anılar, bireylerin kendi hafızlarında olmayan detayları gerçekten olmuş gibi hatırlamasına neden olabilir.
3. Yaşanan stresli ya da travmatik bir olaylarda beyin, koruma merkezi olarak, bazı olayların çarpıtılmasını sağlayabilir. Örneğin, bir kavga durumunu hatırlarken bazı konuşmaları ya da ayrıntıları bilinçsizce değiştirebiliriz.

Sahte Anılarla İlgili Yapılan Ünlü Deneyler

Psikolog Elizabeth Loftus, sahte anılarla ilgili yaptığı çalışmalarla tanınmaktadır. Tasarladığı bir deneyde, katılımcılara çocukken alışveriş merkezinde kaybolduklarına dair sahte bir hikaye anlatılır. Sonuç olarak, katılımcılar gerçekten böyle bir olay yaşadıklarını hatırlamışlar ve bu anıyı detaylandırarak anlatmışlardır. Fakat böyle bir olay hiç yaşanmamıştır. Yine Loftus tarafından yapılan başka bir deneyde katılımcılara araba kazası videoları izletilir. Sonra görüntülerde cam kırığı olmamasına rağmen yerdeki cam kırıklarını gördünüz mü sorusuna katılımcıların bazıları gördüklerini söylemişlerdir. Bu çalışmalar sorunun sorulma şeklinin ve verilen bilgilerin katılımcıların neyi, nasıl hatırladığını etkilediğini göstermektedir.

Hafızamız bize ihanet ediyor gibi görünse de aslında bu beynimizin bilgiyi işleme ve saklama şeklinin doğal bir sonucudur. Sahte anılar, beynimizin olayları anlamlandırma çabalarının bir yan ürünü olabilir. Peki siz hiç sahte bir anı yaşadığınızı fark ettiniz mi?