Bölüm 4: Doğanın Koruyucusu: Nerthus’un Efsanesi — İskandinav Mitolojisi

İskandinav mitolojisinde, Nerthus genellikle daha tanınmış tanrı ve tanrıçalar kadar belirgin bir yere sahip olmasa da, bölgesel inanışlar ve kültürlerde önemli bir figürdür. Nerthus, antik Cermen kültürünün doğa ile olan derin ilişkisini ve tarımın önemini simgelerken, aynı zamanda mitolojik ve ritüel anlamda birçok inancı etkilemiştir.

“Nerthus” adı, “güçlü, dinç, sağlıklı” anlamına gelen Proto-Germen kökenli “Nerþuz” kelimesinden türemiştir. Nerthus’un Orijinal Cermen isminin Latinleştirilmiş bir versiyonu olduğuna inanılmaktadır. Nerthus, aynı zamanda bazı kaynaklarda “Erd” veya “Jörð” (toprak), (İskandinav mitolojisinde Yeryüzü Tanrıçası) ile ilişkilendirilmiştir.

Nerthus, İskandinav mitolojisinde bereket, doğa ve toprakla ilişkilendirilen önemli bir tanrıçadır. Adı, “toprak” veya “verimlilik” anlamına gelir ve mitolojide zaman zaman “Nerthuz”, “Hertha” veya “Njord’un eşi” olarak anılır. Nerthus’un erkek karşılığı olan Njord ile ilişkilendirilmesi dikkat çekicidir. Njord, deniz ve rüzgar tanrısı olarak bilinir ve bereketin diğer bir yönünü simgeler. Bu nedenle, cinsiyeti tartışmalıdır ve hermafrodit (çift cinsiyetli) olabilme ihtimali de bulundurmaktadır.

Jacob Grimm, Edda’da geçen Njord’un kız kardeşi ve karısı olan tanrıçanın Nerthus olduğunu belirtir. Buna göre, Nerthus aynı zamanda Freyr ve Freyja’nın annesidir ve çoğu uzman bu görüşü kabul etmektedir. Bu ailevi bağlar, Nerthus’un ilahi panteon içindeki önemini ve doğa dünyası üzerindeki derin etkisini vurgular. Bazı metinlerde, belli belirsiz satırlarda “Njörun” adlı unutulmuş bir tanrıçanın adı geçmektedir. Bazı uzmanlar, Njörun’un, Güney Germenlerindeki Nerthus’un kuzeydeki İskandinav adı olduğunu öne sürmektedir. İki isim de aynı kökten (Ner/Njor) gelmekte ve Njord’un dişil versiyonu olarak kabul edilmektedir.

Nerthus, ilk olarak Roma tarihçisi Tacitus’un M.Ö. 1. yüzyılda kaleme aldığı “Germania” adlı eserinde bahsedilmiştir. Tacitus, Baltık Denizi’ndeki bir adada, doğa ve bereket tanrıçası Nerthus’a ibadet edildiğini belirtmiştir. Tacitus’a göre, Nerthus, Terra Mater yani Toprak Ana olarak anılmaktaydı ve yedi Germen kabilesi ona tapınırdı (bu kabileler arasında daha sonra İngiltere’yi istila eden Angıllar da vardır). Bu adanın muhtemelen günümüz Danimarka’sında bulunduğu düşünülmektedir. Baltık Denizi, Kuzey Avrupa’da önemli bir iç denizdir ve tarihin derinliklerinde, özellikle Germen halklarının inanç sisteminde kutsal bir öneme sahipti.

Nerthus’un tasvirleri nadir olsa da, genellikle buğday demetleri ve çiçekler gibi sembollerle tasvir edilerek doğanın besleyici yönleriyle ilişkilendirilir. Fiziksel görünümü, nadir açıklamalar ve hayatta kalan heykellerin olmaması nedeniyle bir gizem olarak kalsa da, bilim insanları onun sıcaklık ve bereket saçan bir anne figürünü temsil edebileceğini düşünüyor.

Nerthus’a yapılan ibadetler sırasında, bir rahip tarafından taşınan kutsal bir araba ile halk arasında dolaştırıldığı ve bu süreçte tarımın bereketli olacağına inanıldığı kaydedilmiştir. 

Nerthus’un tapınağı, kutsal bir korulukta yer alıyordu ve ona ibadet, büyük saygı ve ritüellerle yapılıyordu. Efsanelere göre tanrıça, halkının arasında dolaşmayı sever ve ineklerin çektiği bir arabada seyahat ederdi. Bu kutsal yolculuk sırasında savaşlar durur, halk barış ve neşe içinde yaşardı. Nerthus geri döndüğünde ise, kendisi ve arabası kutsal bir gölde köleler tarafından yıkanır, ardından bu köleler kurban edilerek göle atılırdı. Bu ritüel, tanrıçanın doğayla olan derin bağını ve onun bereket, barış getirme gücünü sembolize eder.

Tacitus aynı zamanda Nerthus’un kutsal bir vahşi domuzla sembolize edildiğini ve halkın onu onurlandırmak için büyük bir alay düzenlediğini de belirtmektedir. Bu alay sırasında, tanrıçanın kutsal arabası, yüce dağlardan geçerken özel bir örtü ile kaplanır ve toprakların bereketi için dualar edilir. Nerthus’un arabasına dokunan veya onun kutsal ritüellerine katılanlar, büyük bir saygı ve korku duyarak bu deneyimi yaşarlardı.

Kimi kaynaklarda Njord’un eşi olarak anılması, ona deniz ve bereket ile bağlantılı başka bir boyut ekler. Doğanın döngüleri, tarım ve mevsim değişiklikleri ile ilişkilendirilen Nerthus, bahar ve yaz dönemlerinde toprağın bereketlenmesi için dua edilen bir figürdür. Bu yönüyle, doğanın ve verimliliğin koruyucusu olarak kabul edilir. Nerthus’un karakteri, doğanın ve verimliliğin bütünselliğini temsil eder; cinsiyet, doğurganlık ve yaşam döngüsü ile bağlantılıdır. Tanrıçanın simgeleri genellikle toprak, su ve doğayla ilişkilendirilir. Nerthus’un kültü, doğanın döngüleri ve mevsimlerin değişimi ile sıkı bir ilişkiye sahiptir. Baharın gelişi, bereketin ve doğurganlığın habercisi olarak kabul edilirken, bu dönemde Nerthus’a yapılan ibadetler de artardı. O, toprağın anası olarak, canlıların yaşam döngüsünü yönlendiren bir figürdür.

Bilim insanları Nerthus’un çok yönlü güçleri hakkında spekülasyonlarda bulunur ve bunun doğurganlığın ötesindeki rollerine atfederler. Bazıları onun barış ve refahı temsil ettiğini, bereketli hasatların genellikle huzur ve bolluk zamanlarıyla ilişkili olduğunu öne sürer. Varoluşun döngüsel doğasıyla olan ilişkisi, hem ölümün kaçınılmazlığını hem de yeniden doğuş vaadini kucaklayan, yaşamın ritimlerine dair daha derin bir anlayışa işaret eder. Kutsal bir gölde ritüel arınma, dünyanın doğurganlığının yenilenmesini, yaşam döngüsünün devam etmesini ve sürekli refahın sağlanmasını simgeler. Nerthus’un kutsal ayinleri yalnızca fiziksel bolluğu sağlamakla kalmaz, aynı zamanda toprakla ruhsal bir bağlılık duygusu uyandırır. İskandinav mitolojisinde canlılık ve bolluğun sembolü olarak kalıcı mirasını güçlendirir.

Nerthus, modern pagan ve neopagan inançlarında da önemli bir figür olarak yer alır. Doğa ile olan derin bağları ve bereketin simgesi olması nedeniyle, çeşitli pagan toplulukları tarafından kutlanan ritüellerde yer alır.

Nerthus, doğanın ve toprağın kutsallığını temsil eden önemli bir figür olarak, hem tarihsel hem de mitolojik bağlamda derin bir anlama sahiptir. Onun mitolojik hikâyesi, tarım toplumlarının inanç sistemlerine ve doğayla olan ilişkilerine ışık tutmaktadır. Nerthus’un mitolojik varlığı, günümüzde birçok sanat eseri ve edebi çalışmalara da ilham kaynağı olmuştur.

Tanrıça Nerthus hakkında birkaç adet ilginç olabilecek ek bilgi paylaşmak isterim:

• İsveçli metal grubu Therion’un Leviathan albümündeki Die wellen der zeit isimli şarkı Nerthus için yazılmıştır.
• Almanya’da Hertha Berlin gibi faal, bazı futbol kulüplerinin adında “Hertha” geçmektedir.
• Yine Almanya’nın Berlin şehrinde kurulmuş ve 1930'lu yıllarda faal olan Nerthus Film GmbH ismini bu tanrıçadan almıştır.
• Mars ile Jüpiter arasında bulunan ana asteroit kuşağında, Almanca tanrıça ismiyle anılan “601 Nerthus” adlı bir cüce gezegen bulunmaktadır.

Son olarak, spiritüellikle ilgilenen bir birey olduğumdan, Nerthus’u tasvir eden bu resim bana bir yerden çok tanıdık gelmişti. Klasik tarot destesinde yer alan “Araba” kartı. Aslında bir yandan “savaş arabası” diye geçer ama kraliyeti, soyluluğu ve otoriteyi barındırır arkaplanında.

Belki ileride, İskandinav Mitolojisi ögeleri barındıran bir tarot destesi çıkarılmış olur. Bu fırsatı değerlendirmek doğrusu değerlendirmek isterdim.

Tanrıça Nerthus, Germen mitolojisinde doğa ve bereketin kutsal bir temsilcisiydi. Halkın barış ve mutluluk içinde yaşadığı dönemler, onun yeryüzüne inmesiyle başlar, bu süre boyunca savaşlar durdurulurdu. Mitlerdeki rolü ve ona atfedilen ritüeller, insanlığın doğa ile olan derin bağını vurgulayan önemli bir sembolizm taşır. Zamanla, tanrıçanın figürü Viking deniz tanrısı Njord ile bağlantılandırılarak farklı mitolojilerde yeniden şekillenmiş olsa da, onun toprak ve yaşamla olan ilişkisi Germen halkları için hep güçlü bir anlam taşıdı.

Şimdi, Nerthus’un mirasının ardından, deniz ve rüzgar tanrısı Njord’a odaklanacağız. Njord, sadece denizlerle değil, aynı zamanda bereket ve barış ile de ilişkilendirilen bir tanrı olarak dikkat çekiyor. Onun hikayesi, tanrılar arasındaki karmaşık ilişkiler ve bu ilişkilerin toplum üzerindeki etkileriyle doludur. Njord’un mitolojik öyküsünü keşfederek, onun İskandinav kültüründeki önemini ve anlamını daha iyi kavrayacağız.

Okuduğunuz için teşekkürler. Bir sonrakinde görüşmek üzere, hoşça kalın.