Çelişkili Sınıfsal Konum

Toplumsal sınıflar arasında sıkışıp kalan bireyler, hangi tarafta olduklarını gerçekten seçebilir mi ? Çelişkili sınıfsal konum kuramı, işçi mi yoksa yönetici mi olduğu belirsiz grupların sosyolojik açmazlarını gözler önüne seriyor.

Çelişkili sınıfsal konum, özellikle sosyolojide sınıf analizlerinde kullanılan bir kavram olma özelliği gösterir. Kavram temel olarak, bireylerin veya grupların aynı anda farklı sınıfsal kategorilere ait özellikler taşıdığını ifade eder. 

1970`li yıllarda sınıf analizi, ne burjuvazi ne de proletarya olarak ifade edilebilen ara rollere sınıfsal konum atfetmek adına yoğun bir çaba sarf ediyordu. Bu soruna yönelik çeşitli yazılar literatüre girse de, en tutarlı çaba Eric Olin Wright`ın "çelişkili sınıfsal konumlar" kuramı olmuştur. 

Amerikalı bir Marksist olan Wright, her üretim tarzında belirli temel toplumsal sınıfların, toplumsal üretim ilişkileri içerisinde tamamıyla kutuplaşmış olarak tanımlandığını öne sürmektedir. Örneğin gelişmiş kapitalist toplumlarda işçi sınıfı üretim araçlarına sahip olmadığından dolayı elindeki emek gücünü burjuvaziye satmak zorunda kalır. Bunun neticesinde burjuvazi tarafından hem sömürülür hem de onun egemenliği altında bir yaşama tabi olur. Fakat kutuplaşmalar olmadığı zaman bir üretim biçimi çerçevesinde çelişkili konumlar da ortaya çıkabilmektedir. Yöneticilerin bu yönüyle bir sınıf olarak çelişkili çıkarları mevcuttur, onlarda işçiler gibi kapitalistler tarafından sömürülür ancak kapitalistler gibi işçiler üzerinde bir egemenliğe sahiptirler.

Wright`ın esas amacı, çelişkili sınıfsal konumlardan hangilerinin kapitalist tahakküme karşı yürüttüğü mücadelede işçi sınıfının müttefik bulmasına en uygun zemin olduğunu saptamaktı. Kuramda , yeni orta sınıf kavramı yerine burjuvazi ve işçi sınıfı içerisinde düşünülemeyecek konumlara gönderme yapmak için "çelişkili sınıfsal konumlar" kavramını kullanır.