Ceza Muhakemesi Hukuku Temel Bilgiler

1.CMK m.2'ye göre suç süphesinin öğrenilmesinden iddianamenin kabulüne kadar geçen süre ''soruşturma evresi''; iddianamenin kabulünden başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen süre ise ''kovuşturma evresi'' ismini alır. Soruşturma evresinde söz konusu faile ''şüpheli'', kovuşturma evresinde ise ''sanık'' denir.

2.Suçsuzluk (masumiyet) karinesi gereği suçluluğu hükmen sabit oluncaya kadar, kimse suçlu sayılamaz.

3.Kovuşturma evresinin aksine soruşturma evresinde gizlilik ilkesi geçerlidir.

4.Soruşturma evresinin sonunda toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa savcı bir iddianame düzenlemek zorundadır. Buna dava açma mecburiyeti denir. Dava iddianamenin kabulüyle açılmış sayılır.

5.Cezanın ortadan kaldırılmasını gerektiren şahsi sebep olarak etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanmasını gerektiren koşulların yahut şahsi cezasızlık sebebinin varlığı hâlinde Cumhuriyet savcısı kamu davasını açmayabilir.

6.Davasız yargılama olmaz ilkesi gereği yargılamanın yapılabilmesi ancak bir dava açılmasına bağlıdır.

7.Açılmış bulunan kamu davası geri alınamaz. Kamu davası açıldıktan sonra savcı, sanığın beraat etmesi gerektiğine inansa bile davayı muhakemenin bir hükümle sonuçlanmasına kadar yürütmekle yükümlüdür.

8.Şüpheden sanık yararlanır ilkesi gereği mahkeme yapmış olduğu yargılama sonunda sanığın suçu işlemiş olduğu sonucuna varmalı, buna inanmış, ikna olmuş olmalıdır. Şüphe hâlinde sanık hakkında beraat kararı vermelidir.

9.Ceza muhakemesi hukukunda zaman bakımından hemen uygulama ilkesi geçerlidir. İleriye yürüme kabul edilemez. Geçmişe yürüme ise lehe olsa dahi olmaz. Fakat bazı durumlarda kazanılmış hak ilkesinin devreye girmesiyle geçmişe yürümenin önü açabilir.

10.Şikâyet hakkı kişiye sıkı sıkıya bağlı haklardan sayılır. Bu yüzden mirasçılara geçmez. Şikâyet süresi 6 aydır ve bu süre hak düşürücü niteliktedir. Süre kusursuz olarak geçirilirse eski hâle getirme durumu söz konusu olabilir. Şikâyet hakkından feragat tek taraflı bir işlemdir. Fakat şikâyetten vazgeçme işlemi iki taraflı olduğundan karşı tarafın da kabulü gerekir.

11.Yürütülen soruşturma sonucunda kovuşturma evresine geçildikten sonra suçun şikâyete bağlı olduğunun anlaşılması hâlinde; mağdur açıkça şikâyetinden vazgeçmediği takdirde, yargılamaya devam olunur.

12.Seçimden önce veya sonra suç işlediği ileri sürülen milletvekili, meclisin kararı olmadıkça yakalanamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yargılanamaz. Savcı delillerin yeterli olması hâlinde kamu davası açar fakat mahkeme dava hakkında durma kararı verir. Zira meclisin dokunulmazlığın kaldırılması kararı beklenir.

13.Cumhuriyet savcısı soruşturma evresinin beyni gibidir. Öte yandan savıcının duruşmada bulunmaması mutlak bozma sebebidir. Kanunda hakimin reddi durumu düzenlenmişken savcının reddi durumu düzenlenmemiştir.

14.Cumhurbaşkanının izin vermesi hâlinde MİT müsteşarı hakkında soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülür.

15.Avukatların görev suçlarından dolayı yargılanabilmeleri için Adalet Bakanı'nın izni gereklidir.

16.Henüz soruşturmaya başlamadan net bir şekilde şüphenin asılsız olduğu ortaya çıkarsa Cumhuriyet savıcısı ''soruşturmaya yer olmadığı kararı'' verebilir. Soruşturma sonucunda yeterli delil ve kesinlik sağlanamadığı hâlde ise ''kovuşturmaya yer olmadığı kararı'' verebilir.

17.Elektronik imzalı belgenin elle atılan imzalı belgeyle çelişmesi hâlinde UYAP'ta kayıtlı olan güvenli elektronik imzalı belge geçerli kabul edilir.

18.Ceza muhakemesinde yargılama şartları; sanığın hazır bulunması, sanığın akıl hastası olmaması, bekletici meselenin çözümü, yasama dokunulmazlığının bulunmaması, uzlaşma bulunmaması, şikâyetten vazgeçilmemesi ve madde bakımından yetkinin varlığı şeklinde sayılabilir.