Denizci Düğümü Nedir?

Denizci düğümü, denizcilikte kullanılan çeşitli bağların genel adıdır. Gemici bağları veya gemici düğümü olarak da bilinir. Peki denizciler tam olarak ne için bu özel bağlama tekniklerine ihtiyaç duyuyorlar?

Gemide pek çok iş halatlarla yürüyor. Geminin yanaşması, demir atması, başka bir gemiyi çekmesi, yelkenlerin açılması, direklerin yükseltilmesi, filikaların indirilmesi, ana direğin sağlamlaştırılması ve yelkenlerin konumunun değiştirilmesi halata ihtiyaç duyulan denizcilik faaliyetlerinden sadece birkaçı. Diğer bir deyişle, halat geminin olmazsa olmazıdır. Tüm bu faaliyetler sırasında halatlara ağır bir yük bineceğinden bağlama şeklinin gemideki can ve mal güvenliğini sağlayacak türden olması gerekir. Halat kullanımına sık sık başvurulduğu için, bağlama işleminin pratik olması da önemlidir. Çeşitli bağlama tekniklerinin geliştirilmesindeki bir diğer sebep de, gemicilikte kullanılan halatların değerli/pahalı olması ve tekrar tekrar kullanılmalarına gerek duyulmasıdır.

Geminin en önemli donanımını oluşturan ana direklerde, serenlerde ve yelkenlerde halat kullanılır. Ana direği ayakta tutan halatlar seyir boyunca sabit kalırken, yelkenlerin yüksekliğini veya yönünü değiştirmek için kullanılan ve palangalardan geçirilen halatlar ise hareketlidir. Bu hareket eden halatların kullanımından denizciler sorumludur ve her birinin tam olarak ne işe yaradığını bilmek gemi mürettebatı için hayati önem taşır.

İnsanoğlunun denizdeki faaliyetlerinin başlangıcından beri dünyanın dört bir yanında seyretmiş sayısız denizcinin kolektif çalışmasının sonucu olarak bugün çok sayıda bağ çeşidi bulunmakta. Düğüm, halatın icat edilmesi kadar eskiye dayanır çünkü halatı bir yere bağlamadan ondan fayda almak mümkün değildir. İp kullanımı prehistorik döneme tarihlenmekte ve bağlama tekniklerinin ilk olarak denizde değil, karada geliştirildiği öne sürülmektedir. İp kullanıldığı düşünülen en erken objelerden biri Avusturya’da bulunan 300.000 yıllık iki adet kolye ucudur. Eski Mısır’da, Tutankamon’un mezarında (MÖ 14. yüzyıla tarihlenen) kapının kilidine bağlanmış bir halat bulunmuştur. Cerrahide kullanılan düğümlerin listesinin yer aldığı ve bilinen ilk profesyonel düğüm listesi olarak adlandırılan, 4. yüzyıla ait bir antik Yunanca metin de mevcuttur. İp veya halatın ve dolayısı ile düğümün icadını ve kullanımını eski dünya ile sınırlamak olmaz. Eski Amerika kabileleri Nootka ve Clayoquot, balina avcılığı sırasında kullanmak üzere sedir ağaçlarından uzunluğu 360 m’ye ulaşan halatlar üretmişler. İnkalar ise düğümleri kayıt tutmak üzere kullanmışlar; sayıları 10’luk sistemde, sarkan ipe attıkları düğümlerle ifade etmişlerdir.

Görsel: Denizci düğümü tekniği ile yapılmış bir paspas örneği

Düğüm atma 18. yüzyılda bir sanat halini almıştır. Deniz ticaretinin yoğunlaştığı ve hacminin büyüdüğü bu yıllarda, seyir süresi hepten uzamış ve denizcilerin gemide geçirdikleri boş vakit artmıştır. Genelinin okuma yazma bilmediği mürettebat üyelerinin önemli bir kısmı düğüm atmayı hobi edinmişler, dekoratif düğüm teknikleri de bu dönemde yaygınlaşmıştır. Bu yüzyılda geliştirilen bağlama tekniklerinin en iyileri, deneme yanılma yoluyla ortaya çıkmış ve denizcilerin birbirlerine tavsiye etmesi ile uluslararası ölçekte yaygın hale gelmiştir. Günümüzde ise, düğüm atma sanatı oldukça popüler bir uğraştır; halen yeni düğümlerin ve bağlama şekillerinin ortaya çıktığı görülmektedir.

Kaynakça

“Boating Knots.” Animated Knots by Grog, https://www.animatedknots.com/boating-knots.

Compton, Nic. The Knot Bible: The Complete Guide to Knots and Their Uses. Adlard Coles Nautical, 2013.