Enneagram: Tiplerin Psikolojik Sarkaçları

Enneagram tiplerinin özellikleri sağlık seviyelerine göre değişir. Tiplerin sağlık seviyeleri kendimizi tiplerken oldukça önemlidir. Böylelikle davranışlarımızın sağlıklı veya sağlıksız olmasına göre hangi tipin sarkacında yer aldığımızı bulmamız kolaylaşır.

Kalp Merkezi Tipleri

Tip 2

Sağlıklı Bölge: Bu bölgede İkiler, sevgi ve ilgi beklentisi olmadan, karşılık beklemeden diğerlerine yardım ederler. Başkalarının ihtiyaçlarını önemserken kendi ihtiyaçlarını da ihmal etmezler. Kendilerine zaman ayırır, hoşlandıkları aktiviteleri yaparlar. Alınganlık ve öfke daha kontrollü bir şekilde ifade edilir.

Ortalama Bölge: İkiler, onlara yardım ettikleri için insanların kendilerine yakın davrandıklarına inanırlar. Karşılık görmediklerinde içten kırılır, bu kırgınlık fark edilmezse imalarla hissettirirler. Sevgi ve ilgilerine ihtiyaç duyan kişileri uyarmak ister, rehberlik ve ilgilerinin bir bütün olarak kabul edilmesini beklerler.

Sağlıksız Bölge: İkiler, başkalarının ihtiyaçlarını kendi isteklerinin önüne koyar ve karşılık görmediklerinde üzülürler. Sevgi ve ilgi bekler, hayal kırıklığı yaşadıklarında daha sert tepkiler verirler. Kendilerinde yakın gördükleri kişilere karışma hakkı gördükleri için yönlendirmelerde bulunur, bu tavsiyelere uyulmadığında sitem ederler.

Tip 3

Sağlıklı Bölge: Üçler, oldukları gibi davranır, sahte bir imaj oluşturmazlar. Değerli görünme kaygıları yoktur, yetenekleri ölçüsünde özgüven sahibidirler. Başarı için çaba gösterir, aşırı hırstan kaçınır ve ekiplerinin ön plana çıkmasını desteklerler.

Ortalama Bölge: Bu bölgede Üçler için başarıya tutunma isteği ön plandadır. Yaptıkları işte en iyi olmayı ve bunun takdir edilmesini beklerler. Başarıya verdikleri önem, rekabet hissini artırır ve bu da duygularını geri plana itmelerine neden olabilir. Çok çalışır ve başarılarının göz ardı edilmesini istemezler.

Sağlıksız Bölge: Bu bölgede başarı ve önde olma hırsı yoğundur. Üçler, başarmak için insanları kandırabilir ve hayali bir imaj yaratıp buna inandırmaya çalışabilirler. Zamanla bu imajı içselleştirip çevrelerine üstten bakmaya ve eleştirel davranmaya başlayabilirler.

Tip 4

Sağlıklı Bölge: Dörtler, hayatın güzelliklerinin farkındadır ve bu güzellikleri tam anlamıyla hissetmeye çalışırlar. İçlerine kapanmak yerine dışa açılma eğilimindedirler ve hayal kurmak yerine gerçek bir yaşam sürmeye odaklanırlar. Kendilerini diğerleriyle kıyaslamaz, herkesin özel olduğunu kabul eder ve gördükleri güzellikleri içtenlikle takdir ederler.

Ortalama Bölge: Dörtler, kendi dünyalarına ve duygularına odaklanır, kendilerini ifade etmek için özgün işler yaparlar. Yaşadıkları olaylara anlam verir ve duygularını anlamayı severler. Duygusal olarak hassas ve alıngan olup, kolayca incinebilirler.

Sağlıksız Bölge: Bu bölgede Dörtler, ortaya koyduklarının değerinin bilinmediğini ve sahip oldukları yeteneklerin fark edilmediğini düşünürler. Bu kırıklıkla toplumdan soyutlanır, daha agresif ve aşağılayıcı hale gelebilirler. Kendilerini sıradan olmayan, anlaşılmayan bireyler olarak görürler. Başkalarındaki özelliklerle ilgili rahatsızlık hisseder, sürekli kıyaslama yaparak eksik olduklarını düşündükleri yönlerden çıkmakta zorlanırlar.

Beyin Merkezi Tipleri

Tip 5

Sağlıklı Bölge: Bu bölgede Beşler, önyargısız ve açık bir zihne sahiptir. Zihinlerindeki karmaşıklık ve yoğunluk, dinginlik ve düzene dönüşür. Her şeyin akıl ve mantıkla açıklanamayacağı görüşünü kabul ederler. İletişimde sakin kalır, anlamak için dinlerler ve karşılarındaki kişilerin duygularını anlayarak, söylediklerinin ötesinde ne anlatmak istediklerini gözlemlerler.

Ortalama Bölge: Beşler, merak ettikleri konularda uzmanlaşmayı isterler ve hayatlarını bildikleri ve öğrendikleri bilgilerle anlamlandırma çabası içindedirler. Zihinleri, karşılarına çıkan yeni bilgileri önceden öğrendikleriyle test eden bir görevli gibi çalışır. Yapacakları işin tüm bilgilerini öğrenmeden harekete geçmekte zorlanırlar ve bir sorunla karşılaştıklarında bilgileriyle çözüm üretmek isterler. Çevreleriyle iletişimi minimumda tutar, onlarla iş yapmaları gerektiğini bilir ve bu yüzden irtibatı kesmezler.

Sağlıksız Bölge: Beşler, düşünmelerine engel olacak her şeyden ve herkesten uzaklaşmak isterler. İnsanlar düşüncelerini anlamadığında veya yargıladığında, kendi dünyalarına çekilip orada yaşamayı tercih ederler. Bu dönemde, düşünmenin ve bilginin değerli olmadığını, yalnızca bunlara değer verdikleri için kendilerinin önemsiz olduklarını düşünebilirler. Yalnız kaldıklarında derin düşüncelere dalıp kendi çıkarımlarını yapar ve bu süreçte kendi dünyalarında olmanın ve rahatsız edilmemenin keyfini çıkarırlar.

Tip 6

Sağlıklı Bölge: Altılar, yaşam dengelerini buldukları ve korudukları bir dönemde, sorumluluklarının bilincindedirler ve dışarıdan kaynaklanan gecikmelere veya hatalara karşı aşırı takıntılı değillerdir. Tedirginlik yerini dinginliğe bırakmış, bu dinginlikle birlikte cesaret ve güvenleri artmıştır. Hatalara objektif bir şekilde yaklaşır, kendilerinden kaynaklanan bir durum varsa bunu kabullenmekte zorlanmazlar. Olaylara iyimser bir bakış açısıyla yaklaşır ve geleceğe dair endişelenmek yerine, o anı iyi değerlendirmeye odaklanırlar.

Ortalama Bölge: Altılar, tedirginlik ve olumsuz düşüncelerle yoğun bir şekilde boğuşurlar. Bu tedirginliği yok etmek için olabilecek tüm kötü senaryoları kurar ve bunlara çözüm bulmaya çalışarak enerjilerini harcarlar. Gereksiz risk almayı mantıksız buldukları için, bu tür durumlarla uğraşmadan daha önce uygulanmış ve bilindik yöntemleri tercih ederler. Bu şekilde kendilerini güvende hissederler.

Sağlıksız Bölge: Altılar, güven konusunda ciddi tereddütler yaşarlar ve kolayca kimseye güvenmezler. Birine iş verdiklerinde, detaylı bir şekilde ele alıp incelemek isterler. Zihinleri aşırı karmaşık olduğu için, yapacakları işe tam anlamıyla odaklanmakta zorlanırlar. Dışarıda güvenli bir dayanak arayışı içindedirler; her sıkıntıda kendilerini anlayacak ve yardımcı olacak birine ihtiyaç duyarlar. Ancak, aradıkları kişi gelse bile, ona tam anlamıyla güvenmekte zorluk çekerler.

Tip 7

Sağlıklı Bölge: Yediler, hayatın sunduğu güzelliklerin farkında olurlar. Hareketleri dengelidir ve zihinleri dağılmadan konuşurlar. Hayata bakış açıları sakin ve düzenlidir. Merak ettikleri konularda daha nitelikli bir bakış açısına sahiptirler. Karşılarına çıkan sorunları ve yenilikleri anlamak için çabalarlar, ardından bu deneyimlerden ne gibi dersler çıkarabileceklerini düşünürler. Zihinlerindeki ve yaşadıkları alanlardaki dağınıklıktan kurtulmuş olmaları, odaklanmalarını artırır ve edindikleri tecrübelere daha duyarlı hale gelirler.

Ortalama Bölge: Yediler, neşeleri ve enerjik halleriyle çevrelerine pozitif bir etki bırakırlar. Yeni fırsatlar, lezzetler ve öğrenebilecekleri bilgilerle ilgilenmek isterler. Ancak ellerindeki fırsatı tam anlamadan bir diğerine geçerler ve bu nedenle işleri sıkça yarım bırakabilirler. Sürekli yeni şeyler arayarak mevcut olanı kaçırabilirler. Şakacı yönleri sayesinde ortam ciddileştiğinde hemen bir espri yaparak havayı yumuşatırlar. İnsanları pratik zekâlarıyla alt etmeyi ve zihinlerini manipüle etmeyi severler. Acıdan ve hoşlarına gitmeyen duygulardan kaçmak için eğlenmeyi tercih ederler.

Sağlıksız Bölge: Yediler,aldıkları işleri tamamlamadan yeni projelere geçerler ve bu döngüyü sürekli tekrar ederler. Ne istediklerinin farkında olmadıkları için sürekli olarak yeni şeyler denemek isterler. Stres seviyeleri arttığında, daha sık öfke patlamaları yaşayabilirler. Bu patlamalar, bazen arkadaş ortamında şaka ile karışık bir şekilde kendini gösterir. İnsanlara karşı umursamaz bir tavır geliştirebilirler. Bu dönemde, öncelikleri genellikle kendi zevkleri ve heyecanlarıdır.

Beden Merkezi Tipleri

Tip 8

Sağlıklı Bölge: Bu bölgedeyken baskıcı değillerdir, çevrelerindeki insanlara yardım ederler, ailelerini ve kendilerini ihmal etmezler. Bir insan olarak eksiklerinin bulunmasının ve diğer insanların yardımlarına ihtiyaç olduklarının farkındadırlar. Cesur ve korkusuz olurlar ama hareketlerinin ne gibi bir sonuç getireceğini de hesaba katarlar. Bireysel olarak güçlü olmaktansa, çevrelerindeki insanlarla birlikte güçlenmek isterler.

Ortalama Bölge: Bu bölge, güçlü olma ve yönetmeye istekli olma arzusunun yoğun olduğu bir dönemdir. Güçlendikçe çevrelerine daha fazla yardım edebileceklerini düşünürler. Rekabeti severler çünkü bu, hem kendi potansiyellerini hem de rakiplerinin potansiyellerini ölçmelerine yardımcı olur. Bu süreçte, istediklerini elde etmek için baskıcı bir tutum sergileyebilirler.

Sağlıksız Bölge: Bu dönemde, çevrelerini görmezden gelirler ve sadece istediklerini elde etmeye odaklanırlar. Başarısız olduklarında, daha da hırslanarak bunu zorla elde etmeye çalışırlar. Otorite ve kurallara karşı hoşnutsuz olurlar, çünkü kontrol edilmeyi sevmezler. Bu nedenle, çevrelerindeki herkesi kendi denetimlerine alır ve kimsenin onlara üstünlük kurmasına izin vermezler. Zayıf görünmekten hoşlanmazlar, çünkü bunun otoritelerini zayıflatacağını düşünürler. Bu yüzden zorluklarla karşılaştıklarında, hiçbir sorunları yokmuş gibi rol yaparak acılarını gizlerler.

Tip 9

Sağlıklı Bölge: Dokuzlar, yapmaları gerekenleri zamanında ve düzgün bir şekilde yerine getirirler. Yanlarında oturduğunuzda, sessiz ve sakin duruşlarıyla huzur ve dinginlik yayarlar. Adalet duyguları güçlüdür, düşüncelerini açıkça ifade edebilirler. Aynı zamanda iyi bir dinleyici olup, konuştuğunuz konuda bilgi sahibiyse sizi bilgilendirir, yoksa faydalı kaynaklar önerirler. Karşılaştıkları sorunlardan kaçmak yerine, onları kabullenir ve çözüm yolları ararlar. Eyleme geçmekte zorluk çekmezler; gerekli olanı doğru şekilde yerine getirirler.

Ortalama Bölge: Bu bölgede Dokuzlar, çatışmalardan ve sorunlardan kaçınmayı tercih ederler. Çünkü bu tür durumlarla uğraşırlarsa, kendi huzurlarının bozulacağını düşünürler ve bu yüzden hiçbir şey olmamış gibi davranırlar. Yapmaları gereken işleri bazen ağırdan alır ve erteleme eğiliminde olabilirler. Konuşmalar sırasında sizi dinleseler de, genellikle müdahale etmezler veya kendi fikirlerini açıkça belirtmek istemezler. Karar verilmesi gereken anlarda ise kararsızlık yaşayabilirler ve bu da iç dünyalarında bir gerilim yaratabilir.

Sağlıksız Bölge: Dokuzlar, içlerinde fark ettikleri huzursuzluğu araştırmak yerine, genellikle göz ardı etmeye çalışırlar. Bu durumu görmezden gelmeleri, zamanla hiç beklemedikleri bir öfke patlamasına yol açabilir. Erteleme eğilimindedirler ve yapılması gereken işleri hemen yapmazlar; bunun yerine başka şeylere yönelir, aslında yapmaları gereken görevleri ihmal ederler. Kararsızlıkları artar ve çoğu zaman kararları sizden beklerler. İç dünyalarında bir huzur ve denge kurmaya çalışırken, dışarıdaki kararlarla ve yapılması gerekenlerle ilgilenmekten kaçınırlar.

Tip 1

Sağlıklı Bölge: Bu bölgede Birler, yüksek ahlaki değerlere sahip olup çevrelerindeki sorunlara karşı ılımlı bir yaklaşım sergilerler. Olan biteni anlamaya çalışırlar ve empati kurabilirler. İnsanlara, yerine getirmedikleri sorumluluklar veya hatalı davranışları nedeniyle hemen tepki vermek yerine önce uyarıda bulunurlar. Eğer bu uyarılara rağmen değişiklik gözlemezlerse, durumu anlamaya yönelik bir yaklaşım benimserler. Hatalara karşı hoşgörülü ve affedici olurlar, insanlara ikinci şanslar tanımaktan çekinmezler.

Ortalama Bölge: Birler, olması ve yapılması gerekenler konusunda oldukça net düşüncelere sahiptirler. Toplum içinde uyulması gereken kurallar hakkında zihinleri kesindir ve buna bağlı olarak hareket ederler. Kişisel alanlarında ise kendi analizleri sonrasında ortaya çıkan kurallara uymak isterler. Kurallara uymayan kişileri öncelikle uyarırlar ve bu uyarılara rağmen dinlenmiyorsa tepki gösterirler. Her zaman ideal olanı ve mükemmeli arayışları sürer; bu idealleri yakalamak için sürekli bir çaba içindedirler. Ancak bu çabalar bazen o kadar yoğundur ki, kendi ihtiyaçlarını ve duygularını gözden kaçırabilirler.

Sağlıksız Bölge: Birlerin bu bölgede düşünce ve davranışları konusunda çizgileri çok nettir. Tüm davranışlarının kendilerine göre mantıklı ve makul bir açıklaması vardır; dolayısıyla kendilerini hatalı görmezler. Mükemmel olma dışındaki düşünceleri kabul etmezler. Yapacakları işle alakalı olarak mükemmele ulaşamayacaklarını düşünürlerse o işi hiç yapmayabilirler. Tavırları agresif olabilir ve insanlara kolayca öfkelenebilirler.

Kaynaklar:

 Özdemir M., Pratik Enneagram, Tuti Kitap, İstanbul, 2020.