Faşizm Nedir? Dünyada Faşizm

Faşizmin tanımı: Demokratik düzen yerine aşırı, çarpıtılmış bir ulusçuluğa dayanan bir baskı düzeni kurmayı amaçlayan öğretidir.. 20.yy’da Birinci Dünya Savaşı sona erdiğinde doğmuştur. Savaş sonrası özellikle mağlup devletler tarafından benimsenmiştir. Bu devletler İtalya ve Almanya’dır.

Faşizm’in Tarihi ve Gelişimi

a.İtalyan Faşizmi

1800’lerde sanayileşme ile işçi sınıfları ortaya çıkmıştır. Bu işçi sınıfları sosyalist hareketleri yükselişe geçirmiştir. Yine bu dönemlerde fascio denen birlikler kurulmuştur ve bu birliklerden birinin başında Benito Musolini vardır. Birinci Dünya Savaşı’na katılan bu birlikleri, savaş sonrası Mussolini tekrar canlandırmıştır.

1922 yılında başkan olan Mussolini. 1926’da ülkeyi tamamen ele almıştır. Bunları yaparken beklenenin aksine Mussolini ve faşizm düşüncesi tıpkı Hitler gibi halkın desteğini almıştır. Öyle ki dönemin bazı aydınlarından da destek almış ve taraftar toplamıştır.

Sosyal Darwinizm de faşizmin ortaya çıkışında etkilidir. Darwin tarafından söylenen ‘doğal seleksiyon’ yani güçlünün ayakta kalıp güçsüzün yok olacağı düşüncesi ulusların ayakta kalmak için diğer uluslara üstünlük sağlaması gerektiğini anlatmış olur. Bu durumda da faşizm, savaşa olumlu bakan bir ideolojidir.

Faşist düşünceye İtalya’da en çok katkı yapan Giovanni Gentile’dir ve faşizmin de filozofu veya babası olarak nitelendirilir. Gentile ‘sürekli bir istikrarsızlık yaşayan ülkede siyasal ve yönetsel açıdan kaos çıkmasını engelleyen devlettir’ der ve faşizme olumlu bakar. Bireylerin öz kimliklerini toplumdan aldıklarını ve insanların ‘ortak bütünün bir parçası’ olduğunu söyler. Bu parçanın niteliğini belirleyecek olan da ona göre devlettir.

Döneme bakacak olursak, korporasyon adı verilen meslek birlikleri vardır. Siyasal özgürlükler oldukça düşüktür. Hatta 1927 yılında muhalefet partileri kapatılmış, liderleri tutuklanmış ya da sürülmüştür. Sonunda

Mussolini, Duce sıfatıyla kendisini siyasetin merkezine koymuş ve parlamentoyu işlevsiz kılmıştır.

İtalya, 1940 yılında savaşa girmiştir ve mağlubiyet ile sonuçlanan savaş sonrası tarih sahnesinden silinmiştir.

b.Alman Faşizmi

Adolf Hitler Avusturya doğumlu, ırkçı ve Yahudi düşmanı bir kişidir. Bu düşünceleri gençliğinden beri vardır. Almanya, Birinci Dünya Savaşı’na girince Hitler gönüllü olarak orduya yazılır. Orada onbaşı olarak görev yapar ve daha sonrasında siyasi hayatı başlar. Alman İşçi Partisi’ne kaydolur. Bir süre sonra ise partinin başına geçer ve 1921 yılında partinin adını Nasyonel Sosyalist Alman İşçi Partisi (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei) olarak değiştirir. Nazi kelimesi bu parti isminin kısaltması olarak ortaya çıkar. Fakat bu kelime aslında sosyalistleri küçümsemek için çıkmıştır. Çünkü Nazi kelimesi Güney Almanya’da ‘aptal, beceriksiz’ gibi anlamlar da taşır.

1921 yılında parti ismini değiştiren Hitler, 1923 yılında hükümeti devirmeye çalışır. Fakat hükümet bu darbe girişimini bastırır ve Hitler yargılanmaya başlar. Dava sonunda 5 yıl ceza alır ama 1 yıl sonra salıverilir. Hapis hayatında ise Kavgam adlı eserini kaleme almıştır.

1929 yılındaki dünya çapındaki krizi fırsat bilerek iktidara gelmek için vaatlerde bulunmuştur. Sonunda 1933 yılındaki seçimde %37 oyla başa geçmiştir. (Döneme göre oldukça yüksek bir oy) Buradan sonra büyük faşistlik başlar. Önce parlamentonun yetkilerini hükümete alır sonra da 'demokrasinin mekanizmalarını iktidarı güçlendirmek için' kullanır.

Tıpkı Mussolini’nin Duce lakabı gibi Hitler’in de Führer lakabı vardır. Fakat Hitler, bu gücüne rağmen yeni bir anayasa çıkaramamış ve 12 yıl boyunca, 1919’da çıkarılan ‘Weimar Anayasası’nı kullanmıştır.

Faşizm Terimleri-Köşe Taşları

Lider Kültü: Kendilerinden üstün bir kişinin ülkeyi yönetmesi fikri ilk çağlardan beri vardır ve faşizmde de lider, üstün görülür. Hitler’e führer, Mussolini’ye Duce sıfatı bu yüzden verilir.

Totalitarizm: Faşizm’de en önemli kelimelerden biridir. Totaliter siyaset anlayışına sahip olmak demektir.Yani ‘Totalitarizm, tüm yetkilerin merkezîleştirildiği, devlete mutlak itaat beklenen, diktatörvari yönetim’ denebilir.

Tek Partili Sistem: İktidardaki parti dışındaki tüm partilerin kapatılmasıdır.

Korporatizm: Bu terim İtalya faşizminin en belirgin özelliğidir. Bu sistemde aynı mesleğe sahip insanlar aynı meslek gruplarına üye olmak zorundadır. Osmanlı’daki lonca teşkilatları gibi düşünülebilir.

Irkçılık: Bu terim ise daha çok Alman faşizminde etkilidir. Çünkü Hitler büyük bir ırkçıdır. Birey düşüncesine karşıdır ve ulusçudur. Aynı şekilde dine de negatiftir. Yahudi düşmanlığı onu holokosta ve öjenik tavra sürüklemiştir.

!!!Holokost: Zulüm ve katliam, Öjeni ise insanların genetikleri ile oynanarak kontrol altına alınması ve bir insan ırkının ıslah edilmesi olarak tanımlanabilir.!!!

Militarizm: ‘Bir ülkede ordu gücünün aşırı ölçüde ağır basması, ülke yönetiminde ağırlığını duyurması’ olarak tanımlanır.

Faşizm’in Karşıtları

Komünizm: Komünist düşünceye göre devlete bakış farklıdır ki faşist liderler komünizme karşı diğer ideolojilerle mecburi birlik de sağlamışlardır.

Liberalizm: Liberal sistem jandarma devlet görüşünü benimserler. Devlet güvenlik ve adaletten sorumlu olmalı gerisine ve özellikle ekonomiye karışmamalıdır. Bu da faşizme zıttır. Bunun dışında liberal sistemdeki özgürlük ve bireycilik anlayışı da faşist sistemdeki devlete bağlı insan anlayışına tamamen zıttır.

Ülkelere göre pek çok faşist hareket vardır. Arjantin’de ‘Peronizm’, Yugoslavya’da ‘Ustaşa’, Belçika’da ‘Reksizm,  Portekiz’de ‘Estado Novo’ vb. örnekler verilirken elbette en çok bilinenler Almanya’da Nasyonel Sosyalizm ve Hitler, İtalya’da Mussolini faşizmi, İpanya’da Francisco Franco’nun Falanjizmi’dir.

 Kaynak:

-Siyasal İdeolojiler, Ömer Çaha-Bican Şahin

-Faşizm ve Mussolini Fikir Hareketleri, sayı 40

-Faşizm İdaresinde Ahlak Düşkünlüğü, Fikir Hareketleri, sayı 41

-Hamit Emrah Beriş, Faşizm

-Vikipedia, Faşizm

-Overy Richard, Hitler Almanya'sı ve Stalin Rusya'sı