Grafitinin Tarihi

Betonların gri ve kasvetli görüntüsünü, metropol denilince akla gelen büyük ve görkemli binaların samimiyetsizliğini yenen sokak sanatı graffiti, tüm dünyanın saygı göstermeye başladığı sanat akımı haline geldi. Kelime anlamı grafik kökünden gelen graffiti Türkçe'de duvar yazısı anlamına gelir.

Hip-hop kültürünün alt kültürü olarak 1940’lı yıllarda ortaya çıkan graffiti, politik mesajlar içerir. 2. Dünya Savaşı yıllarında savaşa dur demek ya da görüşlerini belli etmek amacıyla insanlar Berlin Duvarı’na grafikler, üç boyutlu görseller çizdi. 1960’lı yıllarda Amerika’da çeteler kendi sembollerini duvarlara işlediler. Bireysel olarak illegal olarak icra edilen grafiti sanatı sprey boya ile istinat duvarlarına ve büyük binaların boş yüzlerine işlenerek popülerliğini kazandı.

Zamanla graffitinin politik tavrı değişti ve günümüzde her türlü duygunun aktarıldığı yarı legal hale geldi. Orta Doğu bölgesinde ise popüler kültür etkilerinden çok ilk çıktığı amaçla devam etti. Legalliğini tamamen ilan edememesinin sebebi bireysel hareketlerin yanlış hamleleri oldu. Müstehcen içerikli yazılar izin alınmadan bir çok evin, dükkanın duvarlarına yazıldı. Rahatsızlık duyulan nokta graffiti sanatı değil izinsizce yapılmış olan nahoş müdahalelerdi. Müstehcen içerikler icra eden graffiticiler, sanatsal duyularıyla hareket eden kişilere ön yargı ile bakılmasına sebep oldu. Legal olmaması graffitinin gelişimini olumsuz yönde etkiledi. Hip-hop kültürünün yaygınlaşması Taki 183 mahlaslı graffiticinin ün salması bir nebze olsun ön yargı ile bakılan sanatın sempati kazanmasını sağladı. Taki 183 Amerika New York’ta yaptığı çalışmalar ile çok ses getirdi. Ün kazandığını fark eden Taki 183, sonra graffitide imza anlamına gelen “tag” işlemesini eserlerine ekledi. New York’ta kuryelik yapan Taki’nin asıl adı Demetaki idi. Yunan asıllı Demetaki bir çok gencin graffiti sanatına başlamasına ön ayak oldu. 1989 yılında verdiği röportajda evlendiğini artık graffiti yapmayacağını belirtti ve sevenlerini üzdü. Tüm dünya genelinde graffitinin zirve yaptığı Taki’nin de içinde bulunduğu 80’li yıllarda sprey boya satışları azaltılıp ,belli yaşın altındaki çocuklara sprey boya satışı yasaklandı. Yasaklar olmasaydı Taki ve küçük yaştaki bir çok graffiti gönüllüsü sanatı daha iyi noktaya getirebilirdi. Yasaklar döneminde çare olarak sketchbook adı verilen defterler tutuldu. Sketch kağıda yapılan graffiti anlamını taşırdı. Sketch yapmak için kullanılan marker kalemler ilerleyen dönemde ders tahtalarında kullanıldı. Kara tahta adı verilen tahtaların yerini beyaz marker kaleme uygun tahtalar aldı. Sketch yapmak için kullanılan marker kalemler tebeşirin sonu oldu.

Graffitinin illegal olarak görülüp alanlarının daraltıldığı dönemde sanatçılar bir çok çizim alanı yarattı. İllegal üretime müsait olan alanlardan biri de tren istasyonlarıydı graffiticiler görsel olarak çok elverişli olan tren vagonlarını boydan boya graffiti ile kapladı. Tren vagonuna yapılan graffitiye endtwoend adı verildi. Polislerin ulaşmasının zor olduğu noktaların biri evlerin çatısıydı. Los Angeles bölgesinde meşhur olan çatı graffitilerine roof top adı verildi. Rekabet graffitinin gelişimini sağlayan etkenlerden biri oldu. Graffiti rekabeti “writer” yani çizerlerin birbirlerinin graffitilerinin üzerini karalamasını dahi yarattı. Rakip çizerin graffitisini karalamak bir süre sonra akım haline geldi. Bazı kesimler bunun graffitinin daha güzel görünmesini sağladığını iddia etti. Bu akımın adı crosslamak oldu. Bazı kesimler içinse çizerin graffitisini crosslamak büyük kabalık olarak nitelendirilidi.

Erkeklerin egemen olduğu graffiti sanatında kadınlar kendilerini ön plana çıkarmak için bunny adlı kadınlara özel graffiti akımı ortaya çıkardı. Bunny akımında duvara kadın silüeti ya da kadına özgü takılar resmedildi. Erkeklerin ortaya koyduğu vahşi sitil ve keskin yazı fontları bunny akımında tercih edilmedi.

Ülkemizde de gün geçtikte graffti sanatçısı sayısı artmakla birlikte graffiti artık daha legal bir sanattır. Türkiye’de ilk olarak sol görüşlü siyasi grupların duvara slogan yazmaları ile başlayan graffiti şimdilerde her türlü duygu, düşünce ve tanıtım amaçlı olguda kullanılıyor. Graffiti var oldukça duvarlar soluk kalmaz. Graffitinin legal olarak devam etmesi tek temennimiz.