Hype Cycle ve Kolektif Bilincin Kesişimi

İnsanlık olarak yeniliklere oldukça açık, kolay uyum sağlayabilen, alışılagelmemiş şeyleri dahi kolayca hayatına dahil edebilen varlıklarız. Bu kadar kolay gözükmesine rağmen çoğu zaman net bir şekilde adaptasyon sürecini gözlemleyemeyebiliriz. Özellikle yeni teknolojiler konusunda aşamalar halinde gerçekleşen bu olguya Hype Cycle (Hype Döngüsü) adı verilir.

 Hype döngüsü, belirli teknolojilerin olgunluğunu, benimsenmesini ve sosyal uygulamasını temsil etmek için Amerikan araştırma, danışmanlık ve bilgi teknolojisi firması Gartner tarafından geliştirilen, kullanılan ve markalaştırılan bir grafik sunumudur. Hype döngüsü, gelişmekte olan teknolojilerin olgunluğunun beş aşamada grafiksel ve kavramsal bir sunumunu sağladığını iddia ediyor. Bahsi geçen aşamalar ise şu şekilde:

1. Yenilik Tetikleyici: Teknolojinin tanıtıldığı ve büyük ilgi uyandırdığı aşamadır. Bu dönemde, teknolojiye dair yüksek beklentiler ve yoğun medya ilgisi söz konusudur.

2. Abartılı Beklentilerin Zirvesi: Teknolojiye dair aşırı iyimserlik ve beklentilerin en yüksek olduğu aşamadır. Genellikle bu dönemde teknolojinin kısa vadede tüm sorunları çözeceğine inanılır.

3. Gerçekçilik Çukuru: Beklentilerin karşılanmaması sonucu hayal kırıklıklarının yaşandığı aşamadır. Teknolojinin eksiklikleri ve sınırlamaları daha görünür hale gelir.

4. Aydınlanma Yolu: Teknolojinin gerçek potansiyelinin ve uygulanabilirliğinin daha net anlaşıldığı aşamadır. Daha gerçekçi beklentiler oluşur ve somut başarılar elde edilir.

5. Üretkenlik Düzlüğü: Teknolojinin olgunlaştığı ve geniş çapta benimsendiği aşamadır. Artık teknoloji, günlük hayatın ve iş süreçlerinin vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir.

Kolektif Bilinç: Toplumsal Algının Gücü

Kolektif bilinç, bir toplumun üyelerinin paylaştığı ortak inançlar, değerler ve normları ifade eder. Bu bilinç, bireylerin düşünce ve davranışlarını şekillendirir. Teknolojik yeniliklerin benimsenme sürecinde de kolektif bilinç önemli bir rol oynar. Toplumun genel algısı, bir teknolojinin hızla yayılmasını veya dirençle karşılanmasını etkileyebilir.

Hype Cycle ve Kolektif Bilincin Kesişimi

Hype Cycle'daki her aşama, kolektif bilincin farklı dinamikleriyle etkileşime girer. Örneğin, "Yenilik Tetikleyici" aşamasında, kolektif bilinç teknolojinin potansiyeline dair büyük bir heyecan ve iyimserlikle doludur. Bu dönemde, teknolojiye dair olumlu hikayeler ve başarı örnekleri, toplumsal algıyı besler.

Benzer durumu geçtiğimiz yıllarda Metaverse, Web 3.0 gibi kavramlarda gözlemleme fırsatı bulabilmiştik. İlk defa duygduğumuz bu yeni teknolojileri hep birlikte araştırmaya, anlamaya çalışmaya verdik kendimizi. Bazıları o sanal dünyadan kıyafetler satın aldı, partiler düzenlendi, arsalar bile satıldı.

"Abartılı Beklentilerin Zirvesi"nde, kolektif bilinçteki beklentiler en yüksek seviyededir. Ancak bu aşamada, teknolojinin gerçek dünyada karşılaştığı zorluklar ve sınırlamalar daha görünür hale geldiğinde, toplumsal algı hızla değişebilir. Bu da "Gerçekçilik Çukuru"na yol açar, burada kolektif bilinç hayal kırıklığı ve şüphelerle doludur.

 Yine Metaverse kavramından örnekleyecek olursak; bu yeni teknolojinin öncelikle her kesim tarafınca anlaşılmamış olması, internet çağına henüz adapte olabilen neslin tekrar bir yeniliğe alışmasının zaman istemesi, insanların ne kadar açıklanıp hakkında konuşuluyor olsa da hala tam olarak ne olduğunu kavrayamamaları toplumsal algıyı da tamamıyla değiştirdi. Özellikle ilk aşamada fazlasıyla iyimser ve heyecan dolu olan kesim hayal kırıklığına uğrar. Akıllarında yeni soru işaretleri belirmeye başlar.

 "Aydınlanma Yolu"nda, toplum teknolojiyi daha dengeli bir şekilde değerlendirmeye başlar. Başarı hikayeleri ve somut örnekler, kolektif bilincin teknolojiyi daha olumlu ve gerçekçi bir çerçevede yeniden şekillendirmesine yardımcı olur. Son olarak, "Üretkenlik Düzlüğü"nde, teknoloji toplumsal yaşamın bir parçası haline geldiğinde, kolektif bilinç de teknolojiyi benimsemiş ve entegre etmiştir.

 Şahsen Metaverse konusunda şu an “Aydınlanma Yolu” evresinde olduğumuzu düşünmekteyim. İlk heyecanı ve sonrasında gelen hayal kırıklığının ardından daha mantıksal bir çerçeveden bakmaya başladık. Son evreye gelindiğinde bu teknolojinin topluma olan etkisi, hangi alanlarda faydası olacağını, yaşamımızda nasıl bir yer edeceği merak konusu.

 Hype Cycle ve kolektif bilinç, teknolojinin benimsenme sürecini anlamak için birbirini tamamlayan kavramlardır. Hype Cycle, teknolojinin evrimsel yolculuğunu aşamalar halinde sunarken, kolektif bilinç bu yolculuğun toplumsal bağlamını ve dinamiklerini açıklar.

 Teknolojinin başarısı, sadece teknik yetkinliklerine değil, aynı zamanda toplumun onu nasıl algıladığına ve benimsediğine de bağlıdır. Bu nedenle, yeni teknolojileri değerlendirirken hem Hype Cycle'ın hem de kolektif bilincin dinamiklerini göz önünde bulundurmak önemlidir. Fakat daha da önemlisi araştırmanın yadsınamayacak önemidir. Her anlamda bilinmeyeni araştırmak ve tetikleyip daha da besleyeceği öğrenme hevesi kişileri daha bilinçli kılacaktır.