Japon Mitolojisinden Bir Efsane: "Kitsune"

Japon halk masallarında geçen kitsune adlı yokai yaşlandıkça ve bunun getirdiği bilgelikle birlikte artan fantastik yeteneklere sahip kutsal tilkilerdir. Japon folkloruna göre, kitsuneler insanları büyüleyebilir, büyüdükçe insanların ve başka yaratıkların şekline girebilirdi. Bazı halk masalları, folklordaki tilkilerin sıklıkla yaptığı gibi, Kitsune'nin bu yeteneğini başkalarını kandırmak için kullandığından bahsederken bazı halk hikâyelerinde de insanları koruyan ruhlar, sevgililer ve âşıklar olarak tasvir edilirlerdi. Kitsune tasvirleri ve anlatımları, ağızdan ağıza değişen sözlü kültür aktarımları nedeniyle değişik şekillerde hayat bulmuşlardır.

Antik Japonya'da tilkilerin ve insanların bir arada yaşadıkları düşünülürdü; bu arkadaşlık, yaratıklar daha doğrusu yokailer hakkında efsanelerin ve halk hikâyelerinin doğmasına sebep oldu. Kitsune, bir Şinto kamisi veya ruhu olan Inari ile yakından ilişkili hale geldi ve onun habercisi olarak hizmet etti. Kitsune'nin kamiye hizmet ettiğinin düşünülmesi onun rolünün daha büyük bir hâle gelmesine neden oldu. Daha sonraki yıllarda tilki figürü Inari'nin hizmetkârlığının ötesine geçerek kendisi de bir tanrı haline geldi. Bu tür Kitsune'un bir adı da tenko'dur.

Bir Kitsune'nin gücü ise şu şekilde belirlenirdi: Kitsune'un kuyruğu ne kadar fazlaysa o kadar yaşlı, bilge ve güçlüdür. Kitsune'lerin en fazla dokuz kuyruğu olabilirdi. Genel olarak daha fazla sayıda kuyruk, daha yaşlı ve daha güçlü bir Kitsune'ye işaret ederdi. Bazı halk masallarında, bir tilkinin ancak yüz yıl yaşadıktan sonra diğer kuyruklarının çıkacağını söylenir. Bir, beş, yedi ve dokuz kuyruk, halk masallarında geçen en yaygın kuyruk sayısıdır. Bu kyūbi no kitsune (dokuz kuyruklu tilkiler ) dünyanın herhangi bir yerinde olup biten her şeyi görme ve duyma yeteneğini kazanır. Diğer hikâyeler onlara sonsuz bilgelik (her şeyi bilme) atfeder. Bin yaşına ulaşıp dokuzuncu kuyruğunu kazandıktan sonra kitsune beyaz veya altın rengine döner ve kitsune'un en güçlü formu olan tenko'ya (göksel/göksel tilki ) dönüşür ve sonra göklere yükselirdi.

Ayrıca kitsune-mochi veya "tilki sahipleri" olarak adlandırılan, kitsune'lerin ustalarının emirlerini yerine getirmek için tanıdıklar olarak kullanıldığına dair efsaneler de vardır. Vahşi doğada eğitim gören yamabushi veya sıradan keşişler, kiko (hava/chi tilki) kullanmalarıyla ünlüdür. Bazı durumlarda çağrılan tilkiye veya tilki ruhuna osaki adı verilir. Tanıdık olan aynı zamanda kuda-gitsune (tüp tilkisi, boru tilkisi) olarak da biliniyor olabilir çünkü çok küçük olduklarına veya bir tüpün içine sığacak kadar küçüldüklerine inanılıyordu.

Çin halk masallarında da Húli Jīng adı verilen yine dokuz kuyruklu olan bir tilki vardır bu dokuz kuyruklu tilkinin Kore mitolojisindeki adı da Kumiho'dur.

Kitsune'nin yüksek zekaya, bin yıla kadar ve daha fazla yaşadıkları için uzun ömre ve fantastik güçlere sahip olduğuna inanılıyordu. Kitsune kelimesi bazen "tilki ruhu" olarak tercüme edilirdi ve bu aslında daha geniş bir folklorik kategoridir. Bu kitsune'lerin hayalet olduğu ya da temel olarak normal tilkilerden farklı oldukları anlamına gelmez. Ruh kelimesi mitolojide bir kutsallık durumunu veya aydınlanma durumunu yansıtmak için kullanıldığından, uzun ömürlü tüm tilkilerin doğaüstü yetenekler kazandığına inanılıyordu. Mesela Türk mitolojisinde de "iye" adı verilen ruhlar vardı. Ateş iyesi, su iyesi, dağ iyesi gibi; bu iyeler yani ruhlar, onlara kutsallık katardı.

Kitsune'un iki yaygın sınıflandırması vardır:

Zenko (iyi tilkiler), Inari ile ilişkilendirilen yardımsever, göksel tilkilerdir. Öte yandan, yakolar (tarla tilkileri, aynı zamanda nogitsune olarak da adlandırılır) yaramaz ve hatta kötü niyetli olma eğilimindedir. Yerel gelenekler başka türler de ekler. Örneğin Ninko, insanoğlunun ancak kendisine sahip olduğunda algılayabildiği görünmez bir tilki ruhudur.

POPÜLER KÜLTÜR'DE KITSUNE'LER

Daha önce yukarı bahsettiğim gibi Japon folkloründe yokai ve insanların bir arada yaşadığı düşüncesi çok sayıda halk hikâyesini doğurmuş, bu da günümüzde popüler kültür ürünlerine yansımıştır. Kitsune, Japon popüler kültürü boyunca tasvir ediliyor, genellikle anime ve mangada güçlü fantastik karakterler olarak karşımıza çıkıyor. Tabii, Kitsune'nin hakkındaki bilgiler onların daha ilgi çekici bir şekilde kutsallıklarını yansıtacak şekilde çizilmesi de onları izlemeyi keyifli hâle getiriyor. Kitsune'a ayrıca Amerikan televizyon dizisi Teen Wolf (2011–17) gibi dünya çapında popüler kültürde de atıfta bulunulmuştur.

➞ İsmi Natsume Yuujinchou olan bir anime tamamen yokaileri konu olarak işlemiştir. Animeyi kısaca anlatacak olursak; Takashi Natsume, bu yeteneğini uzun zamandır sır olarak saklamaktadır. İnsanlar tarafından dışlanan, gördüğü hayaletlerle de arası pek olmayan Natsume'ye, bir gün ölen büyükannesi Reiko'dan garip bir kitap miras kalır. Kitap, büyükannesinin yokaileri hapsetmek için kullandığı bağlayıcı anlaşmalarla doludur ve bu kitap şimdi Takashi'ye aittir. Artık Natsume'nin yeni bir amacı bulunmaktadır. Bu ruhların hepsini serbest bırakmalıdır. Bazısı ona dost bazısı düşman olsa da Natsume hepsini bırakmaya kararlıdır.

➞ Naruto animesinden de Kurama'yı bilmeyen yoktur.

➞ Yu Yu Hakusho animesinden Yoko Kurama, Fire Force animesinden Hikage ve Hinata, Pokemon animesinden Ninetails, Inu X Boku Secret Service animesinden Soshi Miketsukami, XxxHolic animesinden Mugetsu ve Kamisama Kiss'ten Tomoe sayabileceğimiz bazı isimlerdendir.

➞Oyunlarda ise en bilinenin League of Legends oyunundan Ahri olduğunu söyleyebiliriz. Japon yapımı olan oyunlarda Kitsune'nin sıkça görüldüğünü görebiliriz. Pokémon, Vulpix, Ninetales, Zorua, Zoroark, Fennekin, Braxien ve Delphox kitsune'a dayanmaktadır. SNES/Super Famicom oyunu Shadowrun'da Kitsune adında bir kadın şaman yer alıyor. Aynı zamanda totem hayvanı olan ve kapsamlı bir sihir kullanıcısı olan tilkiye dönüşebiliyor. The Legend of Zelda oyunlarında Keaton sarı bir 'hayalet tilki'dir. The Legend of Zelda: Ocarina of Time ve The Legend of Zelda: Majora's Mask'te, bir maske kitsune'a dayanmaktadır ve gerçek bir kitsune ortaya çıkmaktadır ancak bu karakterin adı Japonya dışındaki yayınlar için Keaton olarak değiştirilmiştir. Genshin oyununda ise Yae Miko adlı bir karakter vardır.

➞Kitsune Ensemble, Japon kültürü ve tarihinden ilham alan müzikler icra eden bir New York oda grubudur. Japon metal idol grubu Babymetal, şarkı sözlerinde kitsune efsanesine atıfta bulunuyor ve canlı gösteriler sırasında tilki maskeleri, el işaretleri ve animasyon aralarına yer veriyor. Japon müzisyen Daoko bir keresinde hem şarkı sözlerinde hem de müzik videosunda doğrudan kitsune'ye gönderme yapan bir şarkı yapmıştı.

Kitsune'nin bu kadar popüler kültürünün içinde yer alması ve herkesin dilinde olması medyanın ve insanların ilgisinin doğru şekilde kullanılmasıyla olmuş, doğal olarak da Japonya'ya tanınması ve turist çekmesi için fırsat vermiştir.