Karşılıksız Çek Nedir? Karşılıksız Çıkan Çek Sonucu Kişi Ne Yapmalı?

Karşılıksız Çek Nedir? Karşılıksız Çıkan Çek Sonucu Kişi Ne Yapmalıdır?

16 Apr, 20233 min read

Para, geçmişten günümüze kullanımı yaygın bir alış-veriş aracıdır. Alınan herhangi bir şeyin karşılığı için ödenmesi gerekli bir unsur kabul edilir. Fakat her zaman yanımızda taşımamız ya da yeterli miktarda para bulundurmamız mümkün olmayabilir.

Böyle durumlara bir çare olmak adına uzun yıllar önce çek kullanımına başlanmıştır. Özellikle çoğu filmlere konu olan çek, zengin iş insanlarının olası bir para ihtiyacında çantalarca dolu paraları yanında taşımak yerine, ceplerinden birer kâğıt ve kalem çıkararak kâğıt üzerine yüksek meblağda tutarlar yazarak karşısındaki kişiye verdiğine şahit olmuşuzdur. Kişi bu şekilde yaptığı alış-verişte para yerine geçebilecek çek ile ödeme yoluna gider, çeki verdiği kişi de bankaya gidip çeki teslim ederek parasını alır.

Peki, hala güncel varlığını sürdürebilen bu çek nedir?

Çek, üzerinde yazılı bulunan belli miktarda paranın, bankaya götürülerek bir karşılığı varsa bunun ödenmesi sözüdür. Dikkat çekilmesi gereken noktalardan ilki çekin alınıp bir bankaya götürülmesidir. Banka bu noktada kişiyi parasına kavuşturacak muhatap sayılır. Bir diğer nokta ise tanımında bahsettiğimiz ‘karşılık’ halinde belli miktarda paraya kavuşmadır. Karşılık nedir sorusuna cevabımız ise çeki düzenleyen kişinin banka hesabında, çek üzerindeki yazdığı tutar kadar paranın bulunmasıdır. Ne yazık ki bazen çeki düzenleyen kişinin sorumsuzluğu ile karşı karşıya kalınabilir. Örneğin; bu kişinin banka hesabında, ödeme sözü verdiği tutarda karşılık bulunamayabilir. Açıkça belirtilirse, hesapta para kalmamış olabilir. Böyle bir durumla karşılaşan çeki elinde bulunduran kişi panik halinde parasına kavuşamayacağını düşünebilir.

Ancak bütün bu karmaşa ve çaresizliğin önüne geçmek için bir prosedür getirilmiştir. Prosedüre göre; banka hesabında, çek üzerinde yazılı tutarın karşılığı hiç bulunmayabilir ya da bir kısmına yetecek kadarı hesapta bulunabilir. Banka bu durumda kepengini kapayıp ortadan kaybolamaz. Hesaptaki karşılıksızlığı tespit eder ve çek bedelinin karşılanamayan kısmı için bir ‘’karşılıksızdır’’ işlemi yapar. Bu kısaca, ‘’hesaptaki para, çek tutarını hiç karşılamaz ya da bir kısmını karşılar’’ şeklinde yapılır. Ek olarak karşılıksız kalan tutar açıkça belirtilir, banka ve çeki elinde bulunduranın imzaları atılır ve çek kişiye teslim edilir. Banka, bu prosedür bağlamında, çeki bankaya getiren kişinin mağduriyetini önlemek adına; çek üzerinde gösterilen belli tutarın, kanunun belirlediği şartlarda, kendisine ödenmesini sağlar. Bu bahsi geçen tutarlar Çek Kanunu m.3’e göre belirlenmiştir ve her yıl değişmektedir.

Prosedür incelendiğinde, çekin tam ya da kısmi karşılıksız kalma ihtimalinde, çeki elinde bulunduran kişinin mağdur kalmasının önüne geçilir. Açıkça belirtirsek bankaya başvuran kişi her halükârda parasına belli miktarda da olsa kavuşur. Ve tabi kişinin bu noktada başvuru borçlularına veya kambiyo senetlerine özgü takip yoluna gitme hakları saklıdır. Dilerse bankanın kendisine vermiş olacağı çek aslı ya da fotokopisi ile bu yollara da başvurabilir. Her şeyden önce önemli bir nokta, karşılıksızlık durumuna kimseyi düşürmemek adına banka, çek hesabı olanın yasaklı olup olmadığını araştırmalı ve ilgili kişinin ekonomik ile sosyal durumuna karşı gerekli basiret ve özeni sağlamalıdır. (Çek K. m. 2). Ayrıca çekin kısmen veya tamamen karşılığının olmaması ve çeki getiren kişinin talebine rağmen bankanın ‘’karşılıksızdır’’ işlemi yapmaması da banka görevlisini, şikâyet üzerine bir yıla kadar hapis cezasına kadar sürükleyebilir. (Çek K. m. 3/4)

Sonuç olarak çek düzenlendikten sonra sorumluluk son bulmamaktadır. Bu neticede en geç çekin bankaya getirildiği anda hesap sahibinin hesapta para bulundurulmasına dikkat edilmeli ve banka gerekli özen ve yükümlülüklerini sağlamalıdır. Böylece çekin karşılıksızlık kalma ihtimalinin tedirginliği doğmayacak ve çeki elinde bulunduran kişi mağdur olmayacaktır.