Kazakistan'ın GKRY'ne Büyükelçi Ataması

Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) üyelerinden Kazakistan'ın geçtiğimiz günlerde GKRY'nin başkenti Lefkoşa'da büyükelçilik açacağı bildirildi. Bu olay başta Türkiye olmak üzere KKTC'nde tepkiyle karşılandı.

Karar, Kazakistan Dışişleri Bakanlığı Daimi Sekreteri ile Kazakistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Roman Vassilenko arasında Kazakistan'ın başkenti Astana'da yapılan görüşmede açıklandı. GKRY Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, kararı memnuniyetle karşılayarak bu kararın GKRY'nin yakın zamanda Astana'da büyükelçilik açmasının ardından geldiğini belirtti. Vassilenko ile GKRY Dışişleri Bakanlığı Daimi Sekreteri Andreas Kakouris yaptığı telefon görüşmesinde yatırım, turizm ve konsolosluk hizmetleri alanları da dahil olmak üzere ikili ilişkilerin daha da ilerletilmesi yollarını ele aldıklarını duyurdu.

Bununla birlikte asıl gelişme Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis’e güven mektubunu sunan Büyükelçi Nikolay Zhumakanov'un mektubun kabulünde yaptığı açıklamalardı. KKTC TRT temsilcisi olan gazeteci Sefa Karahasan'ın paylaştığı bilgiye göre Zhumakanov, yaptığı konuşmada Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kabul etmediği 'Kıbrıs Cumhuriyeti' ifadesini kullandı.

Zhumakanov yaptığı açıklamada, "Kazakistan, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin uluslararası alanda tanınan sınırları içindeki egemenliğini ve toprak bütünlüğünü kararlılıkla desteklemektedir.” dedi. Büyükelçi ayrıca Güney Kıbrıs ile köklü ilişkileri olduğunu vurgulayarak, "Kıbrıs'ın, küresel güvenlik ve iş birliğinin temeli olan uluslararası hukuk, egemenlik ve toprak bütünlüğü ilkelerine bağlı kalma konusundaki kararlılığını özellikle takdir ediyoruz. Kazakistan, Kıbrıs ile işbirliğine büyük önem veriyor ve ülkenizi Avrupa Birliği ve daha geniş Akdeniz bölgesinde önemli bir ortak olarak görüyoruz." diye konuştu.

GKRY Cumhurbaşkanı ise Kazakistan’ın GKRY’ye büyükelçi atamasını “çığır açıcı” bir gelişme olarak tanımlayarak, Türkiye’yi “50 yıldır Kıbrıs’ı işgal etmekle” suçladı. Hristodulidis, “Kazakistan’ın Kıbrıs Cumhuriyeti’nin bağımsızlığına, egemenliğine ve toprak bütünlüğüne verdiği sarsılmaz destekten dolayı şükranlarımızı sunuyoruz.” ifadelerini kullandı.

Büyükelçi atanması dışında Kazakistan Dışişleri Bakanı da Lefkoşa'ya ziyaret gerçekleştirdi. Kazakistan Dışişleri Bakanı Murat Nurtileu, GKRY Rum Cumhurbaşkanı Nikos Christodoulides’i ziyaret etti. Christodulides ziyareti, “bir Kazak Dışişleri Bakanı tarafından gerçekleştirilen ilk ziyaret olması açısından tarihi olarak” nitelendirdi. “Biz kendi adımıza ilişkilerimizi güçlendirmeye yönelik çalışmalara başlamaya hazırız.” diyen Christodulides, “2026 yılının ilk yarısında Kıbrıs’ın Avrupa Konseyi Dönem Başkanlığı’nı üstlenmesi dolayısıyla Astana'yı ziyaret etmeye hazır." olduğunu da ifade etti.

Kazakistan GKRY ile ortaklığı sadece bununla kalmıyor. Mart 2024'te Kazakistan Cumhuriyeti Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Murat Nurtleu ile Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) Dışişleri Bakanı Konstantinos Kombos arasında 24 Mart 2024'te yapılan resmî görüşmede hava ulaşımı konusunda karşılıklı anlayış memorandumu imzalanmıştı. Kazakistan'ın resmî haber ajansı Kazinform'da yer alan habere göre söz konusu belge, Kazakistan ile GKRY havayollarının haftada 7 uçuş gerçekleştirmesine olanak tanıyor.

Gelişme Kazakistan'ın KKTC Karşıtı İlk Adımı Değil

Kazakistan’ın KKTC’ye karşı mesafeli duruşu ise yeni bir gelişme değil. 2023 yılında Astana’da düzenlenen Türk Devletleri Teşkilatı Zirvesi’ne KKTC’nin gözlemci üye statüsüne rağmen davet edilmemesi, Kazakistan’ın Türkiye ile Kıbrıs konusunda aynı çizgide olmadığının sinyallerini de vermişti.

Bu gelişmelerle birlikte Rum basınında yer alan haberlere göre, Türkiye, Kazakistan Dışişleri Bakanının Güney Kıbrıs'a yaptığı ziyarete tepki olarak sadece Kazakistan devlet uçağına hava sahasını kapatmakla kalmadı, Kazakistan Dışişleri Bakanının Türkiye'ye yapacağı resmi ziyareti de iptal etti. Bunun doğruluğu ise şimdilik netleşmiş değil.

Karar KKTC'nde de Tepkiyle Karşılandı

KKTC İnsan Hakları Derneği Başkanı Hasan Yılmaz Işık, Kazakistan’ın Güney Kıbrıs’ta büyükelçilik açmasının, Türk Devletleri Teşkilatı’nın birlik ruhuna ve çıkarlarına aykırı olduğunu söyledi. “Bu durum, Kıbrıs Türk halkının 1960 Kıbrıs Cumhuriyeti’ndeki ortaklık haklarını ve temel insan haklarını inkar eden bir tavırdır.” diyen Işık, KKTC yetkililerine Kazakistan hükümetine bu yanlış politikanın bildirilmesi için çağrıda bulundu.

Işık sözlerinin devamında, “Kazakistan Elçisi’nin Rum Yönetimi Başkanı Nikos Hristodulidis’in Kıbrıs’taki statükoyu ‘Türkiye’nin işgali’ olarak açıklamasına destek vermesini protesto ediyoruz. 15 Temmuz 1974’te Yunan Cuntası’nın Kıbrıs’ta gerçekleştirdiği darbenin ardından Türkiye’nin uluslararası hukuka uygun şekilde gerçekleştirdiği müdahaleyi çarpıtmak, gerçekleri gizleme çabasıdır.” ifadelerini kullandı.

Bundan Sonra Ne Olabilir?

Kazakistan'ın bu hamlesi Rusya ve Çin ile geliştirdiği ilişkileri dengelemek amacıyla ABD ve AB tarafıyla ilişkileri geliştirmek için alınan bir karar olması muhtemel. Fakat Türkiye'nin en önemli meselelerinden birisi olan Kıbrıs meselesinde Kazakistan'ın farklı bir durumda olması Ankara-Astana arasında soğuk rüzgarların esmesine neden olabilir.

Kıbrıs meselesinde özellikle Kazakistan ve Özbekistan Türkiye'den farklı bir tavrı benimsemekte. Bu durum Rus-Ukrayna Savaşı ile birlikte bölge ülkelerinin batı ülkeleri ile daha derin iş birliği yapmasına neden oldu.

En nihayetinde yaşanan olayla birlikte Kazakistan'ın TDT çizgisinden kopmaması ve Türkiye'nin TDT'nı daha verimli bir şekilde kullanması elzemdir. Yoksa dış politikada -özellikle Türkiye'nin milli meselelerinde- TDT ülkelerinin farklı telden çalmalarının önüne geçilmesi gerekiyor.