Komplekse Dönüşen Trajedi: Oidipus

Antik Yunan tradegya yazarı Sofokles tarafından yazılan Kral Oidipus, batı edebiyatının en önemli trajedilerinden biridir. Thebai kralı olan Oidipus'un kehanet yüzünden yaşadıklarını ve psikolojide kendine yer eden Oidipus kompleksinin ortaya çıkışını anlatır.

Oidipus, Kral Laios ve Kraliçe Iokaste'nin çocuğu olarak dünyaya gelir. Bir kahin, kehanette bulunarak; doğan çocuğun babasını öldüreceğini ve annesiyle evleneceğini söyler. Bunu duyan kral ve kraliçe, çocuğun ayaklarını bağlatıp Kitharion Dağı'na attırırlar. Ancak onu dağa bırakan Laios'un kölesi, çocuğun durumuna acır ve onu öldürmekten vazgeçerek başka birine verir. O kişi de yine çocuğun haline üzülerek onu Korinthos kralına verir. Oidipus, ayağındaki bağlardan kurtulsa da yürüyüşünü etkiler. Bağlardan ayakları şiştiği için Oidipus adını alır.

Oidipus büyürken etrafındakiler ona "uydurma evlat" olarak seslenir. Tüm bu aşağılamalardan şüphelenen Oidipus, evlatlık olduğunu hisseder ve ailesine kin duyar. Kahine babasını öldüreceğini söyleyip oradan kaçar. Kaçtıktan sonra yolda gerçek babası Laios ile karşılaşır. Laios, Oidipus yoldan çekilmediği için onu kırbaçlar ve buna sinirlenen oidipus Laios'u öldürür. Aslında ilk kehanet gerçekleşmiş; Oidipus babasını öldürmüştür.

Thebai'i felaketten kurtaran kral olacaktır ancak tek yapması gereken Sfenks'in bilmecesini çözmektir. "Sabah dört ayak üzerinde yürüyen, öğlen iki ayak üzerinde yürüyen, akşam ise üç ayak üzerinde yürüyen şey nedir?" Diye sorar Sfenks. Oidipus'un "İnsan." Yanıtını vermesiyle birlikte Sfenks kendini yok eder ve Thebai halkı Oidipus'u kurtarıcı olarak görüp ona kral unvanını verir. Geleneklere uygun olarak, Oidipus dul kalan kraliçe Iokaste ile evlenir. Bilmeden öz annesiyle evlenmesiyle birlikte ikinci kehanet de gerçekleşmiş olur. Aynı zamanda bu evlilikten 4 çocuğu olur.

Oidipus başa geçtiği gibi kıtlıkla birlikte felaketler başlar. Bir kahin felaketlerin sebebinin şehirdeki biri olduğunu ve o kişi ölmedikçe devam edeceğini söyler. En son Korinthoslu haberci ve Laios'un kölesi daha fazla dayanamayarak bütün gerçekleri gün yüzüne çıkarır. Gerçekleri öğrenen Iokaste utancından kendini asar. Oidipus ise gözlerini iğne ile kör edip şehri terk eder.

Tragedyada bu olaylar bilinmeden gerçekleşse de Sigmund Freud bu eserden yola çıkarak Oidipus Kompleksi'ni oluşturur. Oidipus Kompleksi; çocuğun erken yaşlarda karşı cins ebeveyne duyduğu bilinç dışı duygusal ve cinsel ilgi ile aynı cins ebeveyne karşı geliştirdiği rekabetçi veya düşmanca duygular olarak tanımlanabilir. Çoğu modern psikolog ve bilim insanı, teoriyi bilimsel temellerinin eksikliği nedeniyle eleştirilir.