PYGMALION ETKİSİ

Herkese yeniden merhaba, mümkün olduğunca merak ettiğim konular üzerinden yazılar yazarak hem araştırmalarımı genişletebiliyorum hem de sizlere yeni konuları aktarmış oluyorum. Bugün de ismini önceden duyduğum ama uzun uzun araştırmalara giremediğim Pygmalion Etkisi yani Beklenti Etkisi'nden bahsetmek istiyorum.

Öncelikle Pygmalion hikayesinden bahsedelim. Pygmalion mitolojide geçen bir karakterdir ve heykeltıraş olarak karşımıza çıkıyor. Onu önemli kılan ise kendi yaptığı heykele aşık olarak onun gerçek bir insana dönüşmesini beklemesidir. Çevresindeki kadınların ona etkileyici gelmemesi ve kendi yaptığı heykele aşık olması üzerine Aphrodite'in festival günü geldiğinde Pygmalion adaklar adayarak heykelinin gerçek bir kadına dönüşmesini bekler. Uzun bekleyişinin ardından dileği gerçekleşir ve heykeli insana dönüşerek evlenirler hatta çocukları bile olur. Bu konuyla ilgili uzun uzun yazılmış kaynaklar ve benzer hikayeler var, araştırmanızı derinleştirmek isterseniz aklınızda bulunsun.

Pygmalion Etkisi diğer adıyla Beklenti Etkisi'ni anlatan bir başka hikaye ise yine mitolojiden geliyor. Bu sefer de Kral Oidipus'un babasını öldürerek annesiyle evlenmekten korkması konu ediniliyor, bu durumdan çok korkan Oidipus bu korkuyu gerçekleştiriyor ve babasını öldürerek annesiyle evleniyor.

Peki bu mitolojik hikayelerle Pygmalion Etkisi nasıl ortaya çıkmış?

19. Yüzyılın sonlarına doğru William Von Osten isimli bir adam kendi atı üzerinde bir test uygular ve bu teste göre atının çok zeki olduğunu, sorduğu bütün sorulara doğru yanıtlar verebildiğini çevresindeki herkese duyurur. Toplama, çıkarma, çarpma, bölme gibi dört işlem sorularına yanıtlar verip, Almanca yazıları anlayabiliyordu. Durum böyle olunca ülkenin dört bir yanından insanlar bu atı ziyaret edip marifetlerini görmek istemiş. Zaman geçince at psikologların da ilgisini çekmeye başlamış ve Oskar Pfungst isimli bir psikolog atı ziyaret edip hünerlerini görmek istemiş fakat atın gözleri kapalıyken veya sahibi perdenin arkasındayken sorulan soruların hiçbirine yanıt veremediğini ve yalnızca karşısındaki kişinin sorunun cevabını bildiği zaman yanıt verebildiğini fark etmiş.

Atın sahibi hile yapıyormuş gibi görünse de, aslında at karşısındaki kişinin mimiklerini çok iyi anlayabildiği için sorulara doğru yanıtlar verebiliyordu. Karşısındaki kişi doğru cevap geldiği zaman ister istemez yüzünde, en azından bir kasında oynama olduğu için at hareket etmeyi durduruyor ve sorunun yanıtını almış oluyor.

Bu olayın üzerinden psikologlar beklentilerin karşımızdaki insana nasıl etkiler yaptığını ve sonuçlarının neler olabileceğini araştırmaya başlamış ve aslında çok da önemli bir detay olduğunu fark etmişler. Uzunca süre araştırmalar yapılmış ve bu duruma bir isim bulunmuş, Self Fullfilling Prophecy yani Kendini Gerçekleştiren Kehanet. Ancak genelde bilinen ismi tabi ki Pygmalion Etkisi olmuş.

Bu etki sadece psikoloji kitaplarında veya bazı kaynaklarda ismi geçip giden bir olay değil. Günlük yaşamımızda gördüğümüz çok etkili bir şey ve kişinin karşısındaki insandan beklentilerinin o insan üzerinde ne kadar etkili olduğunu görebiliyoruz.

Sigmund Freud bu olayı şu şekilde özetlemiş “Bir insan ailede ebeveynlerinin en değerli çocuğuysa bu his hayatının tamamına yayılır ve başarılı olan insanların çoğuna bakarsanız bu hikayeyi görürsünüz.”

Yani iki çocuklu bir ailenin bir çocuğuna sürekli çok başarılı olacağını söyleyip ona göre davranıp, diğer çocuğa başarısız olacağı ve hayatının hep bu şekilde devam edeceği söylenirse durumun ileride aynı bu şekilde olacağı ve kolay kolay da değişmeyeceğini görebiliriz.

Beklenti Etkisi üzerine yapılan bir test ise oldukça çarpıcı sonuçlarla karşımıza çıkmış.

Rosenthal ve Jacobson bir ilkokulda öğrenciler üzerinde IQ testi yapıyor. Bu testin sonuçlarına göre öğretmenlere öğrencilerden %20’sinin üstün zeka potansiyeli olduğu söyleniyor ve öğretmenlere bu çocukların isimleri de veriliyor. Diğer çocukların seviyeleri ile ilgili bir bilgi verilmiyor. Bu paylaşımın sonucunda öğrenciler ve öğretmenler sanki bu test hiç yapılmamış gibi testlerine devam ettiklerini düşünseler de öğretmenlerin bu üstün zeka potansiyeli olduğu söylenen öğrencilere karşı bakış açıları değiştiği için onlara karşı farklı davranmaya başlamışlar ve bir süre sonra bu test tekrar yapıldığında o sınıftaki öğrencilerin IQ sonuçlarında yükselme olduğu görülmüş ama özellikle ismi verilen öğrencilerde inanılmaz bir yükselme fark edilmiş.

Aslında hiçbir öğrencinin sonucu doğru paylaşılmamış yani üstün zeka potansiyeli olduğu söylenilen öğrenciler aslında öyle değillerdi, sadece ne sonuç çıkabileceğini görebilmek için bu şekilde bir paylaşım yapılmış. Ancak öğretmenler farkında olmadan o öğrencilerle daha fazla ilgilenip onların sorumluluklarını daha fazla artırıp, çok iyi işler yapabileceklerine inandırdıkları için bu öğrencilerden beklentileri değişmiş ve etkileri de olumlu şekilde sonuçlanmış.

Pygmalion yani Beklenti Etkisine göre, olmasını istediğimiz şeyler karşımızdaki insana bir mesaj şeklinde gidiyor ve buna göre bir sonuç alabiliyoruz. Öğretmenlerin öğrencileri çok iyi gözlemleyip onlara doğru mesajları vermeleri çok önemlidir. Beklentiler ne çok büyük olmalı ne de kapasitenin altında olmalı ki sonuçlarını olumlu bir şekilde alabilelim.

Benim bu konuyla ilgili söyleyebileceklerim bu kadar sormak istediğiniz veya eklemek istediğiz şeyleri benimle yorumlarda paylaşabilirsiniz. :)