Kâr İçin Her Şey Mübah: Markaların Gerçekten Korkunç Pazarlama Hamleleri 

Pazarlama dediğimiz şey bazen “şirin kedi reklamı” izleyip ürünü sepete atmak gibi masum bir şey olabilir… ama bazen de işler öyle bir noktaya gelir ki, markalar resmen şeytanla el sıkışmış gibi davranır. İnsan sağlığı mı, çevre mi, etik mi? Boş verin. Yeter ki satışlar artsın, CEO’muz yeni yat siparişi versin. 

İşte kapitalizmin en karanlık vitrinlerinden bazıları: 

1. “Doktorlar da İçiyor”: Tütün Endüstrisinin Yüzyılın Tiyatrosu 

1950’lerde tütün şirketleri “sigara zararlıdır” haberlerini duyunca “aman efendim, bu bilim ne bilirmiş ki?” diyerek hemen kendi bilimini yaratıyor. Ne yapıyorlar? Doktorları reklama çıkarıyorlar! “Camel içen doktorlar daha az öksürüyor” gibi saçma sapan sloganlarla halka sigarayı resmen vitamin gibi pazarlıyorlar. 

Sonuç? Milyonlarca insan akciğer kanseri oldu ama Camel’in satışları coştu. Mis. 

2. Nestlé: Bebeğin Açlığına Reklamla Çözüm 

Nestlé, 1970’lerde “annelik içgüdüsü mü? Aman canım ne olacak!” diyerek gelişmekte olan ülkelerde emzirmenin demode bir şey olduğunu savunmaya başlıyor. Onun yerine kendi bebek mamasını öneriyor — tabii temiz su, hijyen, doğru doz? Öyle şeyler hiç hesaba katılmamış. 

Sonuç? Binlerce bebek yetersiz beslenmeden ve enfeksiyondan hayatını kaybediyor. Ama marka büyüyor, mama raflarda parlıyor. Bravo! 

3. Coca-Cola ve Okullardaki Şeker Krallığı 

Coca-Cola bir gün uyanıyor ve diyor ki: “Çocuklar bizim geleceğimiz... neden onları daha küçükken kola bağımlısı yapmayalım?” Sonra da ABD’deki okullarla anlaşmalar yapılıyor. Su değil, kola otomatı. Spor salonunda terleyen çocuk mu? Yanında Powerade var (tabii ki Coca-Cola ürünü). 

Şirketin stratejisi açık: Çocukken başlat, ömür boyu müşteri garantile. Ve sonra obezite oranları patlıyor. Ama “mutlu” çocuklar kola içiyor, ne gam. 

4. Fast Food Zincirleri: Fakir Mahallede Sucuk Ekmek Var 

McDonald’s, Burger King ve arkadaşları yıllarca düşük gelirli mahalleleri hedef alarak “halkın yiyeceği biziz” diye pazarlama yaptı. Tabii “ucuz” ama “besin değeri sıfır” ürünlerle. Sağlıklı yiyecek yok, spor alanı yok ama Big Mac hep var. 

Yani bir nevi yoksulluğu değil, yoksulluktan para kazanma modelini pazarladılar. Ama tabii Ronald McDonald hâlâ gülümsüyor. O mutlu. 

5. Greenwashing: “Doğayı Seviyoruz” Yalanı 

BP, Nestlé, H&M gibi markalar yıllardır doğayı mahvedip bir yandan “geri dönüştürülmüş ambalaj”, “sürdürülebilirlik hedefimiz” gibi cümlelerle ortalığı yeşile boyuyor. Bir palmiye ağacı kesiliyor, yerine 1 like’lık fidan dikiliyor. Ama üretim modeli aynı, karbondioksit salımı aynı. 

Buna “greenwashing” deniyor. Yani doğayı koruyormuş gibi yapma sanatı. Vicdanınız rahat olsun, biz doğayı seviyoruz! (Ama kârı daha çok) 

6. Victoria's Secret ve “Mükemmel Kadın” Dayatması 

Yıllarca ekranlarda tek bir kadın bedeni vardı: uzun, ince, sıfır yağ oranlı, "melek". Victoria's Secret bu bedeni ideal diye pazarladı. Sonuç? Milyonlarca genç kadın kendini yetersiz hissetti, yeme bozuklukları, depresyon, özgüven problemleri aldı başını gitti. 

Ama podyumda ışıklar parlıyordu, değil mi? “Güzellik acı ister” sloganı biraz fazla ciddiye alınmış olabilir mi? 

Sonuç: Tüketim Çağı mı, Tükeniş Çağı mı? 

Bütün bu “pazarlama harikaları” bize bir şeyi kanıtlıyor: Pazarlama, sadece ürün satmak değil; gerçekliği yeniden yazmak, algıyı şekillendirmek, vicdanı oyalamak işidir. Ve bazı markalar bu işin kara kuşak sahibi. 

Şimdi dönüp kendimize soralım: Reklamı güzel diye bir ürünü sepete atarken, o ürünün ardındaki hikâyeyi biliyor muyuz? Yoksa gülümsediğimiz o marka, başka bir yerde bir çocuğun aç kalmasına, bir ağacın kesilmesine ya da bir annenin pişmanlığına neden mi oluyor? 

Gerçek şu: En korkunç şey zombi ya da vampir değil. Pazarlama stratejisiyle vicdan susturmak. 

KAYNAKÇA

https://tobacco.stanford.edu/cigarettes/doctors-smoking/more-doctors-smoke-camels/

https://en.wikipedia.org/wiki/1977_Nestl%C3%A9_boycott

https://www.teenvogue.com/story/victorias-secret-2024-runway-show-promised-inclusivity-where-was-it