Kültür ve Zamanın Başsemti

Anadolu Avrupa ayrımının en güzel kıyılarından birinde yer alan Balat; tarihi dokusu, rengarenk ve capcanlı sokaklarıyla sizi İstanbul’un keşmekeşinden biraz da olsa alıp kendi mozaiğine hapsediyor. Fatih’in en çekici, en sürprizli, en nostaljik semti diyebiliriz Balat için. Tam konum vermek gerekirse Haliç kıyısında, Ayvansaray ile Fener arasında olduğu bilgisi yeterli olacaktır.

Peki Balat adı nereden geliyor? Bu sorunun 2 farklı cevabı var. En geçerli cevap “Palation” yani saray anlamına gelen kelimeden adını aldığıdır. Bu adı almasının sebebi Blaherna Sarayı’na yakınlığıdır. Bir diğer cevap ise Balat’ın 1453'ten önceki adının “Vasilikli Pili” olduğudur. Bu isim de “hünkar kapısı” anlamına geliyor. Tüm isimler kendisine çok yakışmış.

Peki 15.747 nufüslu, İstanbul’un en kozmopolit semtlerinden biri olan Balat’ın tarihi hakkında neler biliyorsunuz?

Burayı özel bir şekilde önemli yapan nokta, İspanya’dan gelen Yahudilerin Balat’a ev sahipliği yapmasıdır. Semtte gördüğümüz cumbalı evlerin hemen hemen hepsi Yahudi evleridir. Zaten semtin bu hoş havasını yapılarından, meşhur kafelerinden ziyade evleri yaratıyor. Ancak ne yazık ki Balat Yahudileri, 1950'lerden sonra İsrail’e göçmüş, dolayısıyla şu anda Balat’ta çok az sayıda Yahudi kalmıştır. Bir de ufak bağımsız ek bilgi: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Spor Klübü’nün altyapısı Balat’ta bulunmaktadır.

Balat’ın evlerinden bu kadar bahsetmişken biraz da temel özelliklerini vurgulamadan geçmek olmaz. Bodrumlarıyla birlikte 3,5 katlı olan Balat evlerinin bir kısmı bahçelidir. Dış duvarlarının malzemesi kırmızı harman tuğla, tavan ve tabanları ise ahşaptır. Binalar yığma kargirdir ve evlerin bodrum katları ıslak zemindir.

Ayrıca bodrum kat zeminlerinde yer çinisi kullanılmıştır. Son olarak, evlerde sarnıç ve kuyu vardır. Yığma kargir binanın özelliği yanıcı olmayan madde içermesidir. Taşıyıcı kolon bulunmamasından dolayı depreme dayanıklı binalar değillerdir. Ancak tarihte o kadar çok yangına şahit olmuştur ki Balat, binaların bu yapıda olması işten bile değil.

O hâlde yangında çok sayıda can ve mal kaybına sebep olan yangınlardan bazılarını paylaşalım. 1639 yılında Balatkapı mumhanede başlayan yangında Balat’taki tüm evler yandı. 1721 yılında bir dükkanda çıkan yangın 72 evi, 120 dükkanı ve Çavuş Mescidi’ni yakmış. 1782 yılında ise Sultan Selim Camii ile Karagümrük ve Hazinei Şerif arasında kalan 7000 bina tamamen yanmış. Bunların haricinde kayıtlı olan 12 yangın daha bulunmakta.

Şimdi sıra Balat’ın meşhur lezzetlerinde. İlk durağımız tabii ki Tarihi Balat Turşucusu. Birbirinden güzel envai çeşit turşu bulunan dükkanda en sevilen lezzetlerden biri tahmin edilen üzere turşu suyu. Hem acılı hem acısız seçeneği bulunmakta. Turşuların istisnasız hepsi taze ve tam tadında. Dilerseniz kiloyla dilerseniz bardakta damak tadınıza göre alışveriş yapabilirsiniz. Öneri isterseniz, acılı turşu suyunu tek geçeriz. Lahana, havuç ve kornişon turşuları ise içlerinde en güzel olanları.

İkinci durağımız, Evin Pasta& Börek Salonu. Ballat’ta birden fazla pastane, börek salonu, fırın görebilirsiniz. Emin olun hepsi çok güzel. Ayrıca her sokakta birinden birine rastlayabilir, o müthiş unlu mamül kokusunu alıp kendinizi o dükkanda bulabilirsiniz. Burası hem konum olarak sakin hem de lezzet olarak başarılı. Sabah saatlerinde yolunuz düşerse poğaça ve börek, yolda atıştırmalık bir şeyler isterseniz de kesinlikle galeta tavsiyesinde bulunabiliriz.

Sevda Gazozcusu’nu anlatmazsak olmaz. Burası Türkiye’nin ilk yerel gazozcusu. Balat’ta 2-3 tane farklı konseptte gazozcu bulabilirsiniz. Burada 90'lı yıllardan aradığınız patlayan şekerden tofitalara, sakızlardan cinolara kadar her şey mevcut. Gazozların şişeleri ve dükkân önündeki gazoz kapakları nostaljiye epey katkı sağlıyor. Yaklaşık 120-130 çeşit gazoz bulunmakta ve damak zevkinize göre olanı bulmakta zorlanmayacağınızı ancak hangisini seçeceğiniz konusunda fazlaca kararsız kalacağınızı söyleyebiliriz. Farklı illerden temin edilen gazozların hepsi çok güzel.

Balat’ı Balat yapan en güzel yapılardan biri. Bu kadar görkemli bir okul ancak Balat’a yakışırdı. Tek bir sorun: Bitmek bilmeyen yokuşu. 1454 yılında kurulmuş, İstanbul’da faaliyet gösteren üç Rum eğitim kurumundan biri.

Binanın yapımında Marsilya’dan getirilmiş kırmızıtuğlalar ve granit kullanılmış. Gösterişinden dolayı “Avrupa’nın beşinci en büyük kalesi” olarak da bilinir. Pek de yanılmış sayılmazlar böyle söyleyenler.

Anadolu yakasından gelenler için Kadıköy'den Kadıköy-Eminönü vapuruna binerek Eminönü'nde indikten sonra Eminönü otobüs duraklarından 36CE, 399B, 399C, 44B, 48E, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Balat durağında indiğinizde Balat'a ulaşabilirsiniz.

Üsküdar'dan Üsküdar-Eminönü vapuruna binerek Eminönü'nde indikten sonra Eminönü otobüs duraklarından 36CE, 399B, 399C, 44B, 48E, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Balat durağında indiğinizde Balat'a ulaşabilirsiniz.

Ümraniye'den Üsküdar-Ümraniye metrosuna binip Üsküdar son duraktaininiz. Buradan Üsküdar-Eminönü vapuruna binerek Eminönü'nde indikten sonra Eminönü otobüs duraklarından 36CE, 399C, 44B, 48E, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Balat durağında indiğinizde Balat'a ulaşabilirsiniz.

Kartal, Maltepe, Pendik, Tuzla taraflarından geliyorsanız Kadıköy-Kartal metrosuyla Kadıköy'de ininiz. Buradan Kadıköy-Eminönü vapuruna binerek Eminönü'nde indikten sonra Eminönü otobüs duraklarından 36CE, 399C, 44B, 48E, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Balat durağında indiğinizde Balat'a ulaşabilirsiniz.

Avrupa yakasından gelenler için

Büyükçekmece, Beylikdüzü, Avcılar, Küçükçekmece, Bahçelievler taraflarından geliyorsanız herhangi bir metrobüs istasyonundan metrobüs ile Ayvansaray-Eyüp durağında ininiz. Buradan üst geçitten sol taraftan çıkarak Haliçe doğru aşağıya kadar yürüyünüz. Sağ tarafınızdaki otobüs durağından 36CE, 399C, 44B, 48E, 55T, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Balat durağında indiğinizde Balat'a ulaşabilirsiniz.

Esenler, Bayrampaşa taraflarından geliyorsanız Yenikapı-Havalimanı metrosuyla Merter'de inerek Metrobüse aktarma yapınız. Metrobüs ile Ayvansaray-Eyüp durağında ininiz. Buradan üst geçitten sol taraftan çıkarak Haliçe doğru aşağıya kadar yürüyünüz. Sağ tarafınızdaki otobüs durağından 36CE, 399C, 44B, 48E, 55T, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Balat durağında indiğinizde Balat'a ulaşabilirsiniz.

Bağcılar, Güngören taraflarından geliyorsanız Kabataş-Bağcılar metrosuyla Zeytinburnu'nda inerek Metrobüse aktarma yapınız. Metrobüs ile Ayvansaray-Eyüp durağında ininiz. Buradan üst geçitten sol taraftan çıkarak Haliçe doğru aşağıya kadar yürüyünüz. Sağ tarafınızdaki otobüs durağından 36CE, 399C, 44B, 48E, 55T, 99, 99A numaralı otobüslerden birine binerek Balat durağında indiğinizde Balat'a ulaşabilirsiniz.

Taksim'den 55T'ye binerek Balat durağında indiğinizde Balat'a ulaşabilirsiniz.