Leda ve Kuğu

Yunan efsanesine göre Zeus, Sparta Kralı Tyndareus'un karısı olan Leda'yı gördüğünde aşık olur ve saplantı haline getirir. Leda’ya nasıl yanaşacağı hakkında bir süre düşünen Zeus, güzel Leda’yı gölde yıkanırken görür ve kendisini bir kuğu şekline dönüştürerek ona yaklaşmaya çalışır. Leda, bu güzel kuğuya yakınlaşır ve ona yardım etmeye karar verir. Bu sırada, kuğu olan Zeus tarafından ilişkiye zorlanır.

Leda, aynı günün gecesinde kocası Tyndareus ile de birleşir. Sonuçta, Leda'nın rahminde iki farklı erkekten gelen çocuklar gelişir. Bunlar: Castor, Pollux, Truva Savaşı'na neden olan Helen ve Agamemnon trajedisine neden olan Clytemnestra'dır.

Leda'nın bu hikayesi, özellikle Rönesans döneminde sanatçılar ve edebiyatçılar tarafından sıkça işlenmiştir.

1928 yılında, William Butler Yeats, Leda ve Kuğu adlı şiirini, Yunan mitolojisindeki bu hikayeden etkilenerek modern bir perspektifle işler. Yeats, bu şiiri sadece mitolojik bir olayı anlatmakla kalmaz, aynı zamanda 20. yüzyılın kaotik dönemine, insanlık tarihindeki şiddet ve değişimlere dair derinlemesine bir yorum sunar.

Yeats, şiirde yoğun bir sembolizm kullanır. "Kuğu" ve "Leda" figürleri, Yunan mitolojisinin klasik simgeleridir. Örneğin, Yeats baştan çıkarma, ilişkiye zorlama ve bunun sonucunda doğan çocuk temasını Britanya ve İrlanda arasındaki ilişkinin bir metaforu olarak kullanmıştır; Britanya kuğu (güçlü Zeus), İrlanda ise Leda'dır (çaresiz kurban). Kullandığı dilin sertliği ve dramatik yapısı, hem bir estetik değer taşır hem de duygusal yoğunluğu artırır.

Yeats, şiirde insan toplumunda her türlü yozlaşma ve şiddete yol açan, ilahi bir ilham olduğu söylenebilecek bir olaylar zincirini başlatan acımasız bir fiziksel eylemi anlatmaktaydı. Çünkü Yunan Mitolojisinde tanrılar insan dünyasına tepeden bakar ve onlara oyuncak muamelesi yaparlardı. Tanrılar zaman zaman insanların dünyasına girer ve kaosa neden olurlardı.

Şiir, ilahi etki ve tanrılar ile ölümlüler arasındaki güç eşitsizliği temalarını inceler. Leda'nın Zeus'la karşılaşması, ilahi iradenin insanoğlunu nasıl alt edebileceğini göstererek, eylem gücünü kaybetmesiyle sonuçlanır. Şiirin başındaki şiddetli ve zorla gerçekleşen birleşme, Zeus’un tanrısal gücünü ve buna karşı Leda’nın çaresizliğini simgeler. Zeus’un kuğu olarak Leda’yı zorlaması, gücün ve şiddetin doğrudan bir etkisini gösterir. Şiirin bu kısmı, bireysel hırsın ve doğrudan zorlamanın insanlar üzerinde nasıl derin etkiler yaratabileceğini anlatır.

Leda ve Zeus'un karşılaşması, Truvalı Helen'in doğumu ve ardından gelen Truva Savaşı da dahil olmak üzere önemli sonuçlara yol açar. Zeus için ironik bir şekilde, Klasik Çağ'ın başlangıcını müjdelediği için ilk iki bin yıllık döngünün sonu olur.

Leda'nın şiirdeki durumu, kadının tarihteki rolünü ve erkek egemen toplumların kadına olan bakış açısını sorgular. Leda, bir nesnenin, bir oyun parçasının ötesinde bir figürdür; ancak burada, kadının gücü değil, erkeklerin egemenliği ve kadının buna karşı verdiği direncin yokluğu öne çıkmaktadır. Yeats, Leda'nın acısını ve kaderini vurgulayarak, mitolojik kadın figürlerinin kaderine dair bir yorumda bulunur.

Özetle, Leda ve Kuğu, Yeats'in mitoloji ile tarihsel olayları, bireysel ve toplumsal dramatizmi birleştirdiği güçlü bir şiirdir. Şiir aynı zamanda tarihsel ve bireysel acıları birleştirerek insanlık durumunu sorgular. Leda'nın travması bir zamanlar mitolojik olan evrensel bir hikayeye dönüşür, ancak Yeats'in bakış açısından modern bir anlam kazanır. Şiir hem mitolojik bir figür olarak kadının acısını hem de tarihsel değişimlerin yol açtığı yıkımı irdeler.

Şiiri okumak isterseniz:

Sersemlemiş, iri kanatlar çarpıyor hâlâ,

Ensesi gagasında, bir hamleyle ansızın,

Kalçaları okşanıyor karanlık bir ağla,

Göğsüne basıyor çaresiz göğsünü kızın.

Şaşkın kararsız parmaklarla kurtarabilir mi

Açılmış bacaklarını tüylü debdebeden?

Ve nasıl duymayabilir çarpan tuhaf kalbi,

Kalıp da bembeyaz hücumun içinde beden?

Yıkılmış hisar, yakılmış çatı ve kule

Beldeki bir ürpermeden doğar orada

Ve ölür Agamemnon.

Böylesi yakalanıp

Havanın vahşi kanıyla yönetilirken böyle

Yerlere düşürüvermeden hoyrat gaga

İlmini mi kuşandı kudretiyle onun?

Çeviren: Dr. Osman TUĞLU