MARMARA BÖLGESİ'NİN NÜFUSU
Ülkemizin en yoğun bölgesi olan Marmara Bölgesi hakkında neler biliyorsunuz?
67.300 km2 alan kaplayan ve Türkiye yüzölçümünün %8,6’sını oluşturan Marmara Bölgesi, ülkemizin en çok nüfus barındıran ve en yoğun nüfuslu bölgesidir. Tarih boyunca da sık nüfuslu bir bölge olmuştur. Bölgedeki yerleşimler Neolitik döneme kadar gitmektedir. İstanbul Fikirtepe’de ilk yerleşme izlerine rastlanmıştır. Daha önce körfez içindeki bir liman konumunda olan Truva da bölgedeki ilk yerleşme alanlarındandır. Roma döneminde kurulan yerleşmeler, Selçuklu ve özellikle Osmanlı döneminde gelişerek önemli birer merkez hâline gelmiştir. Cumhuriyetin ilk yıllarında savaşlardan dolayı nüfus kaybetse de yine de sık nüfuslu bir bölge olma özelliğini korumuştur. Kurtuluş Savaşı yıllarında bölge nüfusu 6 milyonun üstünde iken 1927 yılındaki ilk genel nüfus sayımına göre 2,5 milyondur (Garipağaoğlu, 2020). 1950’lerden itibaren bölgedeki sanayileşme faaliyetleri ile bölge nüfusu artmıştır ve hâlâ da artmaya devam etmektedir. Son 74 yılda bölge nüfusu 7,4 kat artmıştır (2019 nüfusu 24 465 689’dur.).
Marmara Bölgesi’nin 1945 yılı nüfusuna baktığımızda, Türkiye nüfusunun 17,4’ünü barındırmaktadır. 2016 yılında 23,5 milyon nüfusu ile Türkiye nüfusunun (79 814 871) 1/3’ünü barındırdığını görmekteyiz. Bölge yüzölçümünün, Türkiye yüzölçümüne oranı %8,6 olduğunu düşünürsek ne kadar yoğun nüfuslanmış olduğunu görebiliriz. Yoğun nüfuslanmasında sanayi, ticaret, ulaşım, tarım potansiyeli vb. fiziki ve beşeri faktörler etkili olmuştur. Bölgenin en çok nüfuslanmış sahası ise 15 519 267 (2019) kişi ile İstanbul’dur. Kıyas yapmak için İstanbul’un 2016 yılı nüfusuna baktığımızda ise 14 804 116 olduğunu görmekteyiz. İstanbul ili 2016 nüfusu ile Marmara Bölgesi nüfusunun yaklaşık %63’ünü barındırmaktadır. Ayrıca İstanbul’da km2’ye düşen insan sayısı da 27 111 (2016)’dir.
İstanbul, sahip olduğu imkânlar açısından oldukça zengindir. Bu da göç almasına sebep olmuştur. İstanbul’a göç eden kişi sayısı 2016-2017 yılları arasında 416 587 iken, bu sayı 2017-2018 yılları arasında 31 105 kişilik bir azalma ile 385 482 olmuştur.
İstanbul’dan göç edenlerin sayısı ise 2016-2017 yılları arasında 422 559 kişi iken 2017-2018 yılları arasında 595 803 kişi olmuştur. İstanbul’un 2017-2018 yılları arasında net göç oranı -210 321, net göç hızı ise -13,9 olarak açıklanmıştır. 1990-2011 yılları arasında nüfusu en fazla azalan ilçeler: Bakırköy, Kadıköy, Kartal, Fatih, Beşiktaş, Eminönü, Adalar. Pendik, Silivri ve Eyüp ilçelerinin kırsal kesimleri de çok fazla göç vermiştir. İstanbul’un en kalabalık ilçeleri sırasıyla; 891 120 kişi ile Esenyurt, 770 317 kişi ile Küçükçekmece ve 734 369 kişi ile Bağcılar’dır. İstanbul’un en düşük nüfuslu ilçeleri sırasıyla; 16 119 kişi ile Adalar, 36 516 kişi ile Şile ve 72 966 kişi ile Çatalca’dır. 2017 ile 2018 yılı arasında nüfusu en fazla artan ilçe, 44 bin 628 kişi ile Esenyurt olurken; en az artan ilçe ise 93 kişi ile Şişli olmuştur. 2018 yılında Ataşehir, Bağcılar, Bahçelievler, Bayrampaşa, Bakırköy, Beşiktaş, Beykoz, Beyoğlu, Esenler, Gaziosmanpaşa, Güngören, Kâğıthane, Kadıköy, Kartal, Küçükçekmece, Maltepe, Pendik, Sarıyer, Sultangazi, Ümraniye, Üsküdar, Zeytinburnu ilçelerinin nüfusunda azalma olmuştur.
Bölgedeki aşırı nüfuslanma pek çok sorunu da beraberinde getirmiştir. Örneğin tarım ve çayır-mera alanları yerleşmeye ve sanayi faaliyetlerine ayrılmıştır.
KAYNAKÇA
Garipağaoğlu, N.(2010). Türkiye’de Kentleşmenin, Kent Sayısı, Kentli Nüfus Kriterlerine Göre İncelenmesi Ve Coğrafi Dağılışı. Marmara Coğrafya Dergisi Sayı, 22, 1-42.
Garipağaoğlu, N.(2020). Marmara Coğrafyası Ders Notları. İstanbul: Marmara Üniversitesi Coğrafya Bölümü.
Atalay, İ. ve Mortan, K.(2017). Türkiye Bölgesel Coğrafyası. İstanbul: İnkılap.
Darkot, B. ve Tuncel, M. (1981). Marmara Bölgesi Coğrafyası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.