Martin Stokes ve Arabesk Müzik

Müzik, yalnızca seslerin bir araya gelmesi değil, aynı zamanda toplumsal yapıların ve kimlik mücadelelerinin bir yansımasıdır. Arabesk, bu anlamda, Türkiye’de kentleşme sürecinde dışlanan kesimlerin duygularını ifade eden bir tür olarak öne çıkar. Etnomüzikolog Martin Stokes, arabesk müziğin toplumsal bağlamını ele alarak, onun sadece bir müzik türü değil, aynı zamanda kimlik ve sınıf mücadelesinin bir anlatısı olduğunu savunur.

Martin Stokes’un Arabesk Okuması

Martin Stokes, The Arabesk Debate: Music and Musicians in Modern Turkey adlı kitabında, arabesk müziğin modernleşme sürecinde marjinalleşen kesimlerin sesi olduğunu öne sürer. 1960’lardan itibaren hızla büyüyen iç göç dalgasıyla birlikte, kent hayatında zorluk yaşayan bireyler arabeskte kendilerini bulmuşlardır. Kentli elitler tarafından uzun süre yoz olarak görülen arabesk, aslında dışlanmış kesimlerin kimlik inşasında önemli bir rol üstlenmiştir.

Toplumsal Kodlar

Arabesk müzik, içerdiği sözler ve melodik yapısıyla toplumun belirli kesimlerine aidiyet sunar. Orhan Gencebay, Müslüm Gürses ve Ferdi Tayfur gibi sanatçılar, yalnızca müzik icra etmekle kalmamış, aynı zamanda dinleyicileriyle güçlü bir bağ kurmuşlardır. Stokes’a göre arabesk, bireysel hüzünlerin ötesinde, modernleşme sürecinde yaşanan sosyal adaletsizliklerin ifadesidir.

Kültürel Melezlik

Stokes, arabeskin Doğu ve Batı müzik geleneklerinin bir sentezi olduğunu belirtir. Geleneksel Türk müziğinin makamlarını barındıran arabesk, aynı zamanda Batı pop müziğinden de etkilenmiştir. 1990’lardan sonra, sanatçılar aracılığıyla arabesk-pop formuna evrilmiş, daha geniş kitlelere ulaşmıştır.

Arabesk ve Kolektif Hafıza

Martin Stokes’un analizleri, arabeskin sadece bireysel duyguların değil, aynı zamanda toplumsal hafızanın ve sınıfsal dinamiklerin bir yansıması olduğunu gösterir. Arabesk, acıyı ve hüznü estetize eden bir anlatı biçimi olarak, dinleyicisine yalnız olmadığını hatırlatır. Modernleşme, göç ve sosyal dışlanma sürdükçe arabesk de var olmaya devam edecektir.

Kaynak:

Butev, Ö. (2004 )(?). Kitap Eleştirisi: Türkiye'de Arabesk Olayı, Martin Stokes.

Ersoy Çak, Ş. (2019). Etnomüzikoloji disiplininin gelişim süreci ve Türkiye’de yapılan çalışmalar ışığında Martin Stokes’un popüler müzik araştırmalarının incelenmesi.

Ayas,G. (2016). Türkiye'de Müzik Sosyolojisi:Değişen Paradigmalar, Kesişen Temalar