Mevsimsel Duygulanım Bozukluğu

İnsan ruh hali her zaman sabit değildir; zaman zaman kendimizi mutsuz veya keyifsiz hissedebiliriz. Bu tür duygudurum değişiklikleri, özellikle mevsimlerin değişmesiyle tetiklenebilir. Eğer kendinizi özellikle sonbahar ve kış aylarında daha depresif, yorgun ve isteksiz hissediyorsanız, bunun nedeni mevsimsel depresyon olabilir.

Mevsimsel Depresyon Nedir?

Tam adı Mevsimsel Desenli Majör Depresif Bozukluk olan bu rahatsızlık, yılın belirli dönemlerinde ortaya çıkan ve kişinin ruh halini olumsuz etkileyen bir depresyon türüdür. Genellikle sonbaharda başlayarak kış aylarında şiddetlenir, ilkbahar ve yaz aylarında ise düzelme eğilimindedir. Mevsimsel depresyon özellikle kuzey ülkelerinde, gündüzlerin kısa ve gecelerin uzun olduğu bölgelerde daha sık görülmektedir.

Bu bozukluk ilk kez 1984 yılında Rosenthal ve arkadaşları tarafından tanımlanmıştır. Araştırmalara göre, mevsimsel depresyon genellikle 20-30’lu yaşlarda ortaya çıkar ve kadınlarda erkeklere oranla 4-5 kat daha fazla görülmektedir.

Mevsimsel Depresyonun Belirtileri

Mevsimsel depresyonun belirtileri, genellikle havanın kapalı olduğu günlerde artış gösterir. En yaygın belirtiler şunlardır:

• Sürekli yorgunluk ve enerji düşüklüğü
• Konsantrasyon güçlüğü
• Anksiyete ve huzursuzluk
• Uyku süresinde artış ve gün içinde uyku hali
• Karbonhidrat ağırlıklı beslenme isteği ve kilo artışı
• Sosyal aktivitelerden uzaklaşma

Bahar ve yaz aylarında ise depresyon belirtileri genellikle enerji artışı, uyku ihtiyacında azalma ve iştah kaybı ile yer değiştirir. Kış aylarında alınan kiloların kaybedildiği gözlemlenir.

Mevsimsel Depresyonun Tanı Kriterleri

Rosenthal ve ekibi tarafından belirlenen mevsimsel depresyon tanı kriterleri şunlardır:

1. Majör depresyon belirtilerine uygun bir hastalık geçmişinin olması
2. Sonbahar-kış aylarında tekrarlayan en az iki depresyon atağı ve ilkbahar-yaz aylarında düzelme
3. Başka bir psikiyatrik bozukluğun bulunmaması
4. Mevsimsel değişim dışında, psikososyal bir stres faktörünün olmaması

Mevsimsel Depresyon Nasıl Tedavi Edilir?

Mevsimsel depresyonun tedavisinde farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Antidepresan ilaçlar, uyku düzenini kontrol altına almak ve doğal ışık terapisi (fototerapi) en yaygın tedavi yöntemlerindendir.

1. Fototerapi (Işık Terapisi)

Fototerapi, mevsimsel depresyonun tedavisinde en yaygın kullanılan yöntemlerden biridir. 1986 yılında Uluslararası Ruh Sağlığı Enstitüsü tarafından yapılan bir çalışmada, 112 hastaya parlak ışık terapisi uygulanmış ve %80 oranında olumlu sonuç alınmıştır. Bu yöntem, özel bir lamba ile gün ışığını taklit eden bir ışık kaynağı kullanılarak uygulanır. Tedavi sürecinde hasta, günde 2-4 saat boyunca belirli aralıklarla bu ışığa maruz bırakılır. Genellikle 3-4 gün içinde olumlu etkiler gözlemlenmeye başlar.

2. İlaç Tedavisi

Ağır vakalarda psikiyatristler tarafından antidepresan ilaçlar reçete edilebilir. Mevsimsel depresyonda en sık kullanılan ilaçlar şunlardır: Paroxetine (Paxil), Sertralin (Zoloft), Fluoxetine (Prozac), Venlafaxine (Effexor).

Bu ilaçlar beyin kimyasallarını düzenleyerek depresyon belirtilerini hafifletir. Ancak ilaç kullanımı mutlaka bir uzman kontrolünde olmalıdır.

3. Doğal ve Alternatif Tedaviler

Hafif mevsimsel depresyon vakalarında ilaçsız tedavi yöntemleri de etkili olabilir. Gün ışığına daha fazla maruz kalmak, yürüyüş yapmak ve egzersiz yapmak ruh halini iyileştiren doğal yöntemler arasındadır. Özellikle dış mekânda spor yapmak, endorfin seviyelerini artırarak kaygıyı ve stresi azaltabilir.

Mevsimsel depresyon, birçok insanın yaşadığı ancak farkında olmadığı bir durum olabilir. Belirtileri gözlemleyerek erken önlem almak, yaşam kalitenizi önemli ölçüde artırabilir. Daha fazla doğal ışık almak, düzenli egzersiz yapmak ve profesyonel destek almak, mevsimsel depresyonun etkilerini azaltmada büyük rol oynar. Eğer kendinizi uzun süre mutsuz ve enerjisiz hissediyorsanız, bir uzmana danışmanız faydalı olacaktır.