Neden Kaşınırız?

Kaşınmamızın nedenini hiç merak ettiniz mi?

3 Jun, 20234 min read

Hemen hemen herkes günde yaklaşık 100 kez kaşınır. Şu an bile muhtemelen kaşınıyorsunuzdur. Bunun nedenini hiç merak ettiniz mi?

Kaşıntıya neden olan birçok etken vardır. Bunlardan en bilindik olanı olan böcek ısırıklarıdır. Diğerleri ise zehirli sarmaşıklar ve cilde hafifçe temas eden saçlarımız gibi etkenlerdir. Egzama, sedef hastalığı, diyabet gibi bazı sağlık sorunları da kaşıntıya sebep olabilmektedir.

Kaşınmak

Eskiden, kaşınma ve acıyı algılayan sinirlerin tek tür bir sinir hücresi olduğu düşünülüyordu. Aslında bu tamamen yanlış değil, çünkü c-fiber adında acı, kaşınma, ve sıcaklığı algılayan bir sinir hücresi sınıfı vardır. Ama bu sınıfın kaşınmaya özel bir grubu vardır. İki hissin aynı hücreye bağlı olduğu yanılgısı, 2013 yılında iki araştırmacının "Science" dergisinde yayınladığı çalışmaya kadar devam etmiştir. Bu iki araştırmacı, kaşıntının çalışma fizyolojisini keşfetti ve kaşınmanın Natriüretik Polipeptid B (NPPB) adlı bir dizi özel nörona bağlı olduğunu bulmuştur. Bunu test etmek isteyen bilim insanları farelerin NPPB üretmelerini engelleyip kaşıntıya sebep olan birtakım kimyasallara maruz bırakmışlardır. Bu fareler kaşınmamalarına rağmen acı, dokunma ve sıcaklık duygularını hissetmeye devam etmişlerdir.

Bu bulunanlara rağmen kaşıntıdan kurtulmak için NPPB'yi bloke etmek doğru bir seçenek olamaz. Bunun nedenlerinden biri NPPB'nin başka bir önemli görevinin olmasıdır. NPPB, kalp tarafından salınarak böbreklerden salgılanan sodyum miktarını ayarlar ve dolaylı olarak kan basıncını kontrol eder. Diğer bir neden ise kaşınmanın evrimsel bir amacının oluşudur. Derimiz ilk savunma hattımız olduğu için en hassas temasın bile farkında olacak şekilde gelişmiştir. Kaşıyarak vücudumuzda gezinen hınzır bir böceği, zehirli bir bitkiyi veya diğer zararlı maddeleri uzaklaştırabiliriz. Bu aynı zamanda dış etkilerden güvende olan iç organlarımızın kaşınmama sebebini de açıklar.

Kaşıdığımızda Neden Rahatlarız?

Kaşınan yeri kaşıdığımızda tırnaklarımız düşük seviyeli bir acı sinyaline neden olur ve bu da kaşınma hissini bastırır. Rahatlama hissine yol açan bir dikkat dağıtıcı gibidir. Aynı zamanda, kaşıdığımız zaman bir nörotransmitter olan Serotonin salgılanır ve acıya karşılık gelir.

Peki, Böcek Isırıkları Neden Kaşınır?

Kaşınmanın bu faydalı yönü dışında bir de böcek ısırıkları vardır. Bizi bir böcek ısırdığında, hafif alerjik olduğumuz antikoagülan adlı bir madde vücudumuza yayılır ve kanın pıhtılaşmasını engeller. Bu da histamini tetikler ve kılcal damarlarımız şişer. Histamin aynı zamanda kaşıntıda görev yapan sinirleri harekete geçirir ve böylece ısırıklar hem şişer hem de kaşınır.

Kaşıntı Bulaşıcı Mıdır?

Kaşıntının bulaşıcılığını incelemek isteyen araştırmacılar maymunlar üzerinde deneyler yapmışlardır. Aynı esnemede olduğu gibi kaşınmanın da bir maymundan diğerine geçtiğini gözlemlemişlerdir. Bunun muhtemel bir nedeni grubun bir üyesi bir parazite maruz kaldığında diğer üyelerde de bunun olma olasılığıdır. Böylece biri kaşınıp paraziti attığında diğerleri de aynısını yapmış olur.

Kaşınma ile İlgili Bazı Durumlar

Bazı insanlarda sağlığa zarar verebilecek aşırı bir kaşınma durumu söz konusu olabilir. Buna bir örnek, delüzyonel parazitoz adlı psikolojik bir durumdur. Bu duruma sahip insanlar, vücutlarının parazitlerle dolu olup onların hem derilerinin üstünde hem de altında gezdiklerini sanıp hep kaşınırlar.

Diğer bir örnek ise hayalet uzuvlarda meydana gelen kaşınma hissidir. Bu, amptütasyon geçirmiş bireylerde görülebilen bir durumdur. Vücudun sinir sistemi çok büyük bir hasar gördüğünden vücut, sinir sinyallerini karıştırır ve olmayan uzuvlarda hisler yaratır.

Kaşıntıyla Baş Etme Yolları

Kaşıntıya neden olan birçok etken olduğu için ona tek bir çare yoktur. İnsanlar tarih boyunca kaşıntıyla başa çıkmak için zekice yollar bulmuşlardır. Romalılar ve Yunanlılar mineral banyolarıyla hayvansal yağlar, İranlılar gümüş, Çinliler ise mentol kullanmışlardır. Bugün ise kaşıntı için uyuşturan anestetikler, acı biberden elde edilen kapsiaism, steroid kremleri ve antihistaminikler kullanıyoruz.

Size bir soru: Bu yazıyı okurken kaç kez kaşındınız? Ben şu an bunu yazarken bile ara ara kaşınıyorum. Çoktandır merak ettiğim ama cevap bulmayı hep ertelediğim "Neden kaşınırız?" sorusuna sonunda bazı cevaplar buldum ve merak edenlerle paylaşmak istedim. Umarım faydalı olmuştur:D