SONAR TEKNOLOJİSİ

SONAR; "Sound Navigation and Ranging" ifadesinin kısaltılmasıyla oluşturulmuş bir terimdir. Ses dalgaları yardımıyla herhangi bir cismin kaynağa olan uzaklığını, o cismin ebatlarını ve cisim hakkında belirleyici olan diğer verileri edinmek amacıyla kullanılan alettir.

SONAR teknolojisi ilk olarak denizaltıların ihtiyaçları doğrultusunda üretilmiştir. Ses dalgalarının su altında yayılabilme etkisinden faydalanılarak başta haberleşme olmak üzere sualtının ve üstünün keşfi, hedeflenen bölgenin mesafe aralığının hesaplanması ve bölgesel taramada ortaya çıkan katmanlar hakkında bilgi edinmeyi sağlar. Peki SONAR sadece teknolojik aletlerde mi mevcuttur? Hayır, SONAR'ı yarasalar yön bulmak amacıyla, yunuslar ise birbirleri aralarındaki iletişimi sağlamak amacıyla kullanır. Yani özetleyecek olursak diğer birçok teknolojik alet ve buluşun kaynağının doğa olması gibi SONAR teknolojisi de doğadan ve canlılardan ilham alınarak geliştirilmiştir.

SONAR teknolojisi "Pasif SONAR" ve "Aktif SONAR" olmak üzere iki ana başlıkta incelenir.

Pasif SONAR; gemilerin yapmış oldukları sesi dinler. Aktif SONAR ise yapılan atış seslerinin yayılmasını ve bunların oluşturdukları yankıyı dinler. Peki SONAR teknolojisi nasıl çalışır? Hep beraber yazının devamında inceleyelim!

Bir SONAR cihazı, su yüzeyinden su tabanına doğru ses dalgaları gönderir. Gönderilen ses dalgaları, bitki örtüsü veya zeminde bulunan nesnelere çarptığında yüzeye geri yansır. Yani SONAR teknolojisinin çalışabilmesi, bir yüzeyden yansımasıyla mümkündür. SONAR cihazı, gönderilen ses dalgasının zemine ulaşması, o zemine çarpması ve o zeminden yansıması işlemlerinin ne kadar sürede gerçekleştirildiğini hesaplar. Bahsettiğimiz üzere yarasa ve yunusların kullanmış olduğu ekolokasyon özelliklerinden esinlenilmiştir. Alınan bu bilgi, cihazın yansıttığı nesnenin ne kadar derinde olduğunun ölçümünü yapar. Ayrıca gönderdiği sinyalin gücünü ölçer. Nesnenin, zeminin, canlının veya işaretlenen hedefin yapısı ne kadar sert ise geri dönüş darbesi de o kadar güçlü olur ve bu da ekranlara yansır. 

Gelen sinyallerin görüntülenmesi ise şöyle olur; geri dönen her sinyal sonunda bir yenisi gönderilir. Ses dalgaları suda yaklaşık bir mil hızla hareket ettiğinden ötürü SONARlar da saniyede birden fazla titreşim gönderebilirler. Bir SONAR saniyede ortalama 15 atış gönderir. Yansıması gelen ses titreşimleri elektrik sinyallerine dönüştürülerek görüntülenir. Böylece gönderilen ve yansıyan sinyallerin bizlere ne anlatmak istediklerini ekranlardan görüntülemiş oluruz.

SONARlar hakkında bazı önemli noktalara da değinelim;

• SONARlar Konik Tarama Yaparlar:

Sanılanın aksine SONARlar tek bir odak dahilinde değil, konik bir şekilde geniş alanları tararlar ve buna göre verileri elde ederler.

• SONARların Çalışma Prensibi:

SONARlar ihtiyaç doğrultusunda farklı açılarda taramalar gerçekleştirebilir. Örnek verecek olursak; geniş açılı ışın taraması (genellikle 40 ° - 60 ° açı), bulunulan konumun derinliği ve taban yapısı hakkında bilgi edinmek için yapılır fakat bu tarama biçiminde detaylandırma oranı oldukça düşüktür. Dar ışın taraması (genellikle 10 ° - 20 ° arası açılar) daha küçük bir alanda tarama yapmasına karşın daha kesin bir görüntü sağlar.

Özet olarak; doğa, insanlara her zaman ilham kaynağı olmuştur. Mükemmel teknolojiye erişmek, üretmek ve bu teknolojiyi kullanmak istiyorsak etrafımıza daha dikkatli bakmamız gerekiyor. :)