Nihilizm: Varoluşsal Anlam Arayışı

Nihilizm Nedir?

Nihilizm, Latince'de “hiç” anlamına gelen “nihil” kelimesinden türetilmiştir. Nihilizm, toplumsal ahlak ve değer yargılarımızın mutlak olarak var olmadığını savunur. Çoğunluk tarafından kabul gören gerçekleri yok sayar, varlığı sorgular ve yok sayar. Nihilistler için evrensel bir anlam ve değer yoktur; dolayısıyla insanların çektiği sancılar nedensizdir.

Anlam Arayışı: Sorgulama

Evrenin insanlığa yönelttiği bir soru vardır: Hayatın anlamı nedir? Yüzyıllar boyunca filozoflar bu soruya yanıt bulamamıştır; ancak nihilistler şöyle cevap verir: “İnsan hayatındaki eylemler anlamsızdır. İyi ve kötü yoktur; sadece biz bunları bu şekilde nitelendiririz.” Bu düşünceler, insanları sorgulamaya teşvik eder ve kendimizi “neden” sorusunu sorarken bulmamıza yol açar. Neden sorusu bir fırtına gibidir; içine girdikçe yönünüzü bulmak zorlaşır. Nihilistler bu soruyu “yok” şeklinde yanıtlar; çünkü onların düşünce yapısına göre gerçeklik mutlak değildir. Onlara göre gerçeklik mutlak değildir.

Nihilizm ve Karamsarlık

Friedrich Nietzsche, modern felsefenin en önemli filozoflarından biridir ve nihilizmi derinlemesine ele almıştır. Felsefi yolculuğuna Arthur Schopenhauer’ın pesimistlik felsefesinden etkilenerek başlamıştır. Birçok insan, nihilizm ve karamsarlık kavramlarını birbirine karıştırır. Nietzsche’nin karşı çıktığı nokta, nihilizmin olumsuz bir şekilde yorumlanmasıdır. Karamsarlık, genellikle hayatın zorluklarına karşı olumsuz bir tutumu ifade ederken, nihilizm daha geniş bir değer yargısı sorgulamasını içerir. Karamsar bir yaklaşım, iyi ve kötünün arasındaki çatışmanın tek galibini kötülük olarak görür. Nihilistler ise bu durumu kabul etmez. Bu ayrımı bir metaforla açıklayabiliriz: Bir resmi düşünelim. Karamsar düşünceye sahip olanlar, resmin kusurlu kısmına odaklanırken, nihilistler resmin ne iyi ne kötü tarafına odaklanır, çünkü ikisinin de hiçbir anlamı yoktur. Bir nihilist, dünyaya bir pesimistin bakış açısıyla baksa bile üzülmez; çünkü üzülmenin ya da üzülmemenin bir anlamı yoktur.

Anlam Arayışında Üstinsan 

Nietzsche, nihilizmin tehlikelerine dikkat çekerken, üstinsan kavramı ile insanların kendi anlamlarını yaratmalarını teşvik etmiştir. Ünlü filozof “üstinsan” (Übermensch) kavramını ortaya koyarak, insanların varoluşsal krizlerine çözüm aramalarına vesile olmuştur. Nietzsche'ye göre evrensel anlamın var olmaması, bireylerin hayatlarına kişisel anlam katamayacağı anlamına gelmez. Üst insan, ona dayatılanı kabul etmek yerine kendi gerçeğini kabul edendir. Acıdan kaçmak yerine onu kucaklayandır.

Friedrich Nietzsche: “Üstinsan daha soğuktur, daha az tereddüt eder ve ‘fikirlerden’ korkmaz; saygı ve ‘saygınlık’ erdemlerine, ayrıca ‘sürü erdemi olan’ hiçbir şeye sahip değildir.”

Bu düşünceler, insanlara sadece varoluşlarının anlamını sorgulatmakla kalmaz, aynı zamanda kendi gerçekliklerini yaratmalarına da yol açar. Nihilizm, insanın sorgulama yetisini ve yaşamın anlamını keşfetmesine olanak tanıyan bir düşünce biçimi olarak modern felsefenin önemli bir parçası olmaya devam etmektedir.

Nietzsche, Friedrich. Böyle Buyurdu Zerdüşt, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2016.

Nietzsche, Friedrich. İyinin ve Kötünün Ötesinde, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2017.