Orta Çağ

Erken Orta Çağ (5-11. Yüzyıl)

Tarihi Gelişmeler

- Kavimler Göçü: Ostrogot kralı Odovacer, Romulus Augustulus’u tahtan indirerek 476 yılında Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşünü başlattı. Gotlar, Hristiyanlaştıklarında Ariusçu oldular (Ariusçuluk: sadece Tanrı Baba tanrısal kabul edilir). Roma’nın yıkılmasıyla Avrupa’da otorite boşluğu oluştu ve savunma ihtiyacından dolayı **feodalite** sistemi gelişti.

- Frank Devleti: 486 yılında Clovis tarafından kurulan Frank Devleti, Karolenj hanedanı ile Batı Avrupa’da güçlü bir yönetim kurdu. Büyük Karl (Şarlman), 800 yılında Papa III. Leo tarafından Kutsal Roma İmparatoru ilan edildi. Verdun Antlaşması (843), imparatorluğun üçe bölünmesine yol açtı.

- Feodalite: Karolenj İmparatorluğu’nun dağılmasının ardından, Avrupa'da siyasi otorite zayıfladı ve feodal sistem genişledi. Lordlar, kendilerine bağlı şövalyeler ve serflerle güç kazandılar.

Sanat ve Mimari

- Viking Sanatı: Hayvan motifleri ve metal işçiliği öne çıktı. Küçük boyutlu taşınabilir sanat eserleri yaygındı.

- Karolenj Rönesansı: Antik Roma’ya dönüş arayışı olarak kabul edilir. Yeni kiliseler açıldı ve dini kitaplar yeniden çoğaltıldı. Minyatür sanatı ve dini el yazmalarında ilerleme kaydedildi.

- Ottonyen Sanatı: Alman Otto hanedanı, Roma’nın sanat ve mimari etkisini devam ettirdi. Rölikler (azizlerin eşyalarının muhafaza edildiği kutular) sanatın önemli bir parçası oldu.

Erkek Giyimi:

• Tunik: Erkeklerin temel giysisiydi. Diz boyunda ya da bilek uzunluğunda, genellikle ketenden yapılan tunikler giyilirdi. Soğuk havalarda yünlü tunikler tercih edilirdi. Tunikler, bazen iç ve dış olmak üzere iki katmanlı giyilirdi.
• Pantolon: Bu dönemde erkekler, bacaklarını korumak amacıyla sıkı ve dar kesimli pantolonlar giyerlerdi. Pantolonlar genellikle diz altına kadar inen, çizme veya sarma bantlarla sabitlenirdi.
• Kaftan ve Pelerinler: Zengin erkekler, daha gösterişli kaftanlar ve pelerinler kullanırdı. Bu pelerinler, broşlarla tutturularak omuzdan aşağı sarkıtılırdı.
• Kemerler: Tuniklerin üzerine sıkıca bağlanan deri veya kumaş kemerler, hem pratiklik hem de gösteriş amacıyla kullanılırdı.

Kadın Giyimi:

• Uzun Tunikler: Kadınların giyimi de erkeklerinki gibi tunik üzerine kuruluydu. Ancak kadınlar genellikle ayak bileklerine kadar uzanan uzun tunikler giyerlerdi.
• Başörtüsü: Kadınların saçlarını örtmesi, hem dini hem de kültürel bir zorunluluktu. Bu dönemde kadınlar, örtü ya da başlarına sardıkları ince kumaşlarla başlarını kapatırlardı.
• Şal ve Pelerinler: Soğuk havalarda, kadınlar uzun pelerinler ve omuzlarına attıkları şallarla korunurdu. Zengin sınıflar bu giysileri brokar gibi pahalı kumaşlardan yaparlardı.

Asıl Orta Çağ (11-14. Yüzyıl)

Tarihi Gelişmeler

- Kilise ve Ulus Devlet Yükselişi: 962 yılında Otto’nun hükümdarlığıyla Batı Roma İmparatorluğu’nun yeniden kurulmasıyla birlikte kilisenin dünyevi otoriteye karşı güç kazandığı bir dönem başladı. **Cluny Reformu**, kilisenin bağımsızlığını pekiştirdi.

- Haçlı Seferleri: Papa II. Urban’ın 1095 Clermont Konsili’nde yaptığı çağrıyla başlayan Haçlı Seferleri, dini ve siyasi etkileriyle Avrupa’yı derinden etkiledi. 4. Haçlı Seferi’nde (1204) İstanbul’un yağmalanması Bizans İmparatorluğu'nun zayıflamasına yol açtı.

- İngiltere ve Norman Egemenliği: 1066’da Normanlar İngiltere’yi fethetti. **Magna Carta (1215)**, Kral John’un yetkilerini sınırlayarak İngiltere'de hukukun üstünlüğünün temelini attı.

- Fransa’da Capet Hanedanı: 9. Louis, feodal sistemi ortadan kaldırmaya çalıştı. Etat Genereux, güçlü tacirlerin yönetimde temsil edildiği bir meclis oldu.

Sanat ve Mimari

- Romanesk Mimari (1000-1150): Avrupa’da yaygınlaşan Romanesk tarz, kalın duvarlı ve küçük pencereli bazilika kiliseleriyle tanındı. **St. Sernin Bazilikası** Romanesk mimarinin önemli bir örneğidir. Roma kemerleri sıkça kullanıldı.

- Gotik Mimari (12. Yüzyıldan itibaren): Fransa’da doğan Gotik mimari, uçan payandalar ve sivri kemerlerle karakterize edildi. **Notre Dame Katedrali**, Gotik mimarinin önemli bir yapısıdır. Vitray pencereler bu dönemde yaygınlaştı.

- Natüralizm ve Hümanizm: Gotik dönemde insan figürleri daha gerçekçi bir şekilde işlendi. Hümanizm akımıyla birlikte, insan odaklı düşünce ve sanatta natüralizm yeniden önem kazandı.

Asıl Orta Çağ (11-14. Yüzyıl) Giyimi

Erkek Giyimi:

• Surkot (Üst Giysi): Tunikler yine temel giysi olmayı sürdürdü, ancak bu dönemde surkot adı verilen dış giysiler yaygınlaştı. Diz boyunda ya da yere kadar uzanan surkotlar, soğuk havalarda giysilerin üzerine giyilirdi.
• Zırh ve Şövalye Giysileri: Feodal toplumda şövalyelik önemli bir sınıftı. Şövalyeler, savaş zamanlarında zırhlar ve miğferlerle korunurdu. Zırhın üstüne giyilen heraldik surkotlar, kişinin kimliğini ve ailesini temsil ederdi.
• Çizme ve Ayakkabılar: Bu dönemde erkekler, deri ya da kumaşla kaplı çizmeler giyerlerdi. Ayakkabılar genellikle basitti ve pratik amaçlıydı. Zengin sınıflar ise daha süslü deri çizmeler tercih ederdi.

Kadın Giyimi:

• Kıvrımlı Kıyafetler: Kadınlar uzun, kıvrımlı ve dökümlü elbiseler giymeye başladılar. Bu elbiseler bedeni saran ve aşağıya doğru genişleyen tarzdaydı. Varlıklı kadınlar ipek, brokar ve kadife gibi lüks kumaşları tercih ediyordu.
• Uzun Kollu Elbiseler: Kolların uzun ve geniş olması modaydı. Bu kollar genellikle diz hizasına kadar uzanır ve bazen düğmelerle kapanırdı.
• Başlıklar ve Duvaklar: Orta Çağ boyunca kadınlar başlarını örtmeye devam etti. Bu dönemde duvaklar ve başlıklar çok daha detaylı hale geldi. Taç şeklinde başlıklar (coif) ve daha uzun duvaklar aristokrat kadınlar arasında yaygınlaştı.

Geç Orta Çağ (14-15. Yüzyıl)

Tarihi Gelişmeler

- 100 Yıl Savaşları: İngiltere ve Fransa arasında 1337-1453 yılları arasında yaşanan uzun savaşlar, feodal sistemin çöküşüne ve monarşilerin güçlenmesine katkıda bulundu.

- Kara Veba (1350): Avrupa’yı vuran bu salgın, nüfusun önemli bir kısmını yok etti. Veba sonrası emek kıymet kazandı ve kentlerde sosyal hareketlilik arttı. Kilise otoritesi vebanın etkisiyle sarsıldı.

- İtalya Şehir Devletleri: Geç Orta Çağ’da İtalya, Akdeniz ticaretinden zenginleşen şehir devletleriyle öne çıktı. Venedik ve Floransa gibi şehirler ekonomik refah sağladı ve sanata destek verdiler.

- Kilisenin Gücünün Sarsılması: 1409 yılında üç farklı Papa'nın seçilmesi, 30 yıllık bir krize yol açtı. Bu süreçte kilisenin gücü ve otoritesi sorgulanmaya başladı.

Sanat ve Mimari

- Rönesans’ın Doğuşu: Geç Orta Çağ, İtalya’da Rönesans’ın başlangıcı olarak kabul edilir. Sanatta antik Roma ve Yunan’a dönüş hareketi başladı. İnsan figürü ve natüralizm sanatın odak noktası oldu.

- Gotik Sanatın Gelişimi: Geç Gotik döneminde insan figürleri daha gerçekçi ve detaylı bir şekilde işlendi. Vitraylar, kiliselerin iç mekanlarında manevi bir atmosfer yaratmak için kullanıldı.

- Ekonomik Refah ve Orta Sınıfın Yükselişi: Ticaretin gelişmesi ve şehirlerin zenginleşmesi, orta sınıfın güç kazanmasına ve sanata olan desteğin artmasına neden oldu. Bu dönemde sanatçılar, zengin patronlar tarafından himaye edildi.

Erkek Giyimi:

• Houppelande: Bu uzun ve dökümlü giysi, soylu erkekler arasında popülerdi. Genellikle kadife veya ipekten yapılır ve zengin desenlerle süslenirdi.
• Tayt ve Çizme: Geç Orta Çağ’da erkekler sıkı taytlar giymeye başladılar. Taytların üstüne kısa tunikler veya ceketler giyilirdi. Çizmeler genellikle sivri uçlu ve dekoratifti.
• Şapka: Erkeklerin başlarına taktıkları geniş kenarlı şapkalar ve kürk şapkalar modanın önemli bir parçası haline geldi.

Kadın Giyimi:

• Tunik ve Gipe: Kadınlar, belden sıkıca oturan ve bacakları örten uzun tunikler giymeye devam etti. Gipe adı verilen kıyafetler bedeni saran ve sıkıca oturan korsajlara sahipti.
• Hennin Başlıkları: Geç Orta Çağ’da, aristokrat kadınlar sivri ve uzun başlıklar olan hennin giymeye başladılar. Bu başlıklar bazen bir metreye kadar uzun olabiliyordu ve üzerine ince bir örtü sarılırdı.
• Kat Kat Elbiseler: Kadınlar, iç içe geçmiş birkaç kat elbise giyerlerdi. Özellikle üst katmanlar dökümlü ve gösterişli olurdu.

Doğu Roma / Bizans Tarihi ve Sanatı

Tarihi Gelişmeler

-Hristiyanlık ve Bizans İmparatorluğu: Roma İmparatorluğu’nun çöküşünden sonra Bizans, Roma hukuku, Grek kültürü ve Ortodoksluk ile Batı’dan farklı bir yolda ilerledi. İmparator Konstantin, Hristiyanlığı kabul ederek Bizans’ın dini temelini attı.

- Justinianus Dönemi: Bizans’ın altın çağı olarak kabul edilen Justinianus dönemi (527-565), Ayasofya’nın inşası ve Roma hukuku derlemesiyle tanınır.

- İkonoklazm (726-843): Bizans İmparatorluğu'nda, İslam’dan etkilenerek dini ikonaların yasaklanmasıyla sonuçlanan ikonoklazm dönemi yaşandı. İkonoklazmın sona ermesiyle dini sanat yeniden canlandı.

Sanat ve Mimari

- Ayasofya: 532-537 yılları arasında inşa edilen Ayasofya, Bizans mimarisinin zirvesini temsil eder. Pandantif sistemi kullanılarak inşa edilen dev kubbesi, mimarlık tarihinde bir devrim olarak kabul edilir. İç mekanındaki ışık oyunları, Ayasofya’nın mistik atmosferini güçlendirmiştir.

- İkonoklazm Sonrası Bizans Sanatı: İkonoklazm sona erdikten sonra, Meryem Ana ve diğer dini figürler Bizans sanatına tekrar hakim oldu. Özellikle mozaik ve fresklerde dini temalar işlendi.

İslam Uygarlığı

Tarihi Gelişmeler

- Peygamber Dönemi ve Dört Halife Dönemi (622-661): Hicret (622) ile başlayan İslam tarihi, Hz. Muhammed’in vefatıyla birlikte dört halife dönemine geçiş yaptı. Bu dönemde İslam hızla yayıldı ve İslam toprakları genişledi.

- Emeviler (661-750): Muaviye tarafından kurulan Emeviler, İslam’ın İspanya’ya kadar yayılmasını sağladı. Zımmilerden alınan cizye vergisi ve Müslüman olmayanlardan alınan haraç, devletin gelir kaynaklarını oluşturuyordu.

- Abbasiler (750-1258): Abbasiler dönemi, Bağdat’ta bilim ve sanatın geliştiği bir dönem olarak öne çıkar. Harun Reşid dönemi, Abbasilerin en parlak