Parmakla Sayma ve Parmak Hissi

Çocuklar sayı sayarken neden parmaklarını kullanırlar? Parmaklar, sadece saymak için değil, aynı zamanda erken okul dönemlerinde basit aritmetik işlemler yaparken de kullanılır.

21. yüzyılda matematik öğretmenleri, sayma ve aritmetik işlemleri öğretirken pek çok somut araç ve gereç (manipülatif) kullanmaktadır. Bu araçların amacı, soyut olan matematiksel terimleri somutlaştırarak öğrencilerin sayıları ve sayma eylemini daha iyi anlamalarını sağlamaktır. Tarih boyunca kullanılan ilk manipülatif araç ise parmaklardır. Parmaklar, insanlar tarafından ilk hesaplama aracı olarak görülmüş ve saymayı öğrenmenin temel taşı olmuştur. Saymayı parmaklarla yapar, her nesneyi bir parmakla eşleştirir ve bu yolla sayma kavramını anlamlandırırız. Sağlıklı bireylerde genellikle 10 parmak bulunur ve bu parmaklar her zaman yanımızda olduğundan, sayma için en ulaşılabilir ve ekonomik manipülatif araçlar olmuştur. Parmakla sayma, farklı biçimlerde olsa da dünya genelinde yaygın olarak kullanılan ve kültürel olarak aktarılan bir eylemdir.

Bu yazıda, parmakla saymanın farklı biçimlerinden ziyade, hesaplama yaparken kullanılan parmakla sayma yöntemlerine odaklanacağız.

Parmakla Saymanın Matematik Derslerindeki Rolü

Parmakla sayma, birçok öğrenci tarafından matematik derslerinde yaygın olarak kullanılır. Birinci sınıf öğretmenleri, öğrencilere saymayı öğretirken genellikle parmaklardan yararlanır. Ancak, okulun ilerleyen yıllarında, öğretmenler parmakla saymayı neredeyse yasaklarcasına bu alışkanlığı bıraktırmaya çalışır. Bununla birlikte, yapılan beyin görüntüleme çalışmaları, parmaklarımızı kullanırken ve sayı sayarken beynin aynı bölgelerinin aktif hale geldiğini göstermiştir. Bu durum, çocukların sayı sayarken neden ilk olarak parmaklarını kullandıklarına dair bir açıklama sunabilir.

Parmak Hissi (Gnosis) ve Matematiksel Beceriler

Parmakları kullanarak matematiksel hesaplama yapmak, çoğu çocuk için içgüdüsel bir yöntemdir. Peki, parmak kullanarak sayma ve hesaplama arasında nasıl bir ilişki vardır? Parmakla hesaplama yapmanın, parmak hissiyle doğrudan bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Parmak hissi, parmakları birbirinden ayırt edebilme yetisi olarak tanımlanır. Bu yeti, bedensel temsilleri zihinsel olarak canlandırma yeteneğini de içerir.

Parmak hissi testi, ellerimizi parmaklarımızı birbirinden ayıracak şekilde bir masanın üzerine koyarak yapılır. Bir elimizi göremeyeceğimiz şekilde kapatırız ve ardından gizli elimizin bir parmağına dokunulur. Diğer elimizle dokunulan parmağın eşi hareket ettirilir. Yapılan araştırmalar, parmak hissi yetisi gelişmiş olan çocukların matematiksel becerilerinin de daha iyi geliştiğini göstermektedir.

Parmak hissi ve matematiksel beceriler arasındaki ilişkinin tam olarak nasıl olduğu henüz tespit edilememiştir. Öne sürülen hipotezlerden biri, parmak hissinin parmakla saymayı desteklediği ya da parmakla saymanın parmak hissini geliştirdiği yönündedir. Sayısal beceriler ve parmak hissi arasında sinirsel düzeyde bir ilişki olduğu, beyin görüntüleme çalışmaları sonucunda tespit edilmiştir. Bu çalışmalarda, sayı işleme sırasında ortaya çıkan beyin aktiviteleri ile parmak hissi skorları arasında bir korelasyon bulunmuştur.

Sonuç olarak, parmakla sayma ve parmak hissi, çocukların matematiksel gelişiminde önemli bir rol oynar ve bu yöntemler, çocukların sayısal becerilerini güçlendirmede etkili araçlar olarak karşımıza çıkar.

Matematik eğitimcileri, öğrencilerin sayma ve hesaplamada parmak kullanımını erken fark etmiş ve bu nedenle birçok parmakla sayma yöntemi geliştirmişlerdir. İşte üç popüler parmakla sayma yöntemi:

1. Klasik yöntem:

Herkesin iç güdüsel olarak kullandığı ilk yöntem denilebilir. Her bir parmağın bir sayıyı temsil ettiği yöntemdir. Bu yöntemde iki el 1 den 10 kadar numaralandırılır. Sağ ya da sol elden başlanması fark etmeksizin her parmak 1 değerindedir. Saymaya başlarken baş parmak, serçe parmağından ve işaret parmağından başlanması gibi sayma şekilleri kültürden kültüre farklılık gösterebilir.

2. Parmak Boğumlarıyla Sayma Stratejisi(Pabsay)

Parmakla sayma daha büyük sayıları sayabilmek için genişletilmiştir. Bu durum parmak boğumlarını kullanarak yaplmıştır. Örneğin çin ve hindistanda parmak eklemleri ve boğumları kullanılarak 28 e kadar sayılabilen bir yöntem bile keşfedilmiştir. Yılmaz Mutlu tarafından parmak boğumlarıyla sayma stratejisi Pabsay olarak kısaltılmıştır. Pabsay ile 24 kadar sayılabiliyor. ikişerli,üçerli, dörderli ritmik saymanın yanı sıra dört işlem yapabilecek şekilde zenginleştirilmiştir.

3. Chisenbop Yöntemi

Chisenbop yöntemi 1940’lı yıllarda Kore’de geliştirilmiştir. Chisenop Korece Chi(parmak) ve sanbeop( hesaplama) sözcüklerinden oluşur. Bu yöntemde pamakların her birine bir sayı değeri atanır. Sol elin baş parmağı 50, sol elin diğer parmakları 10 ile temsil edilir. Sağ elin baş parmağı 5, sağ elin diğer parmakları 1 ile temsil edilir. Diğer sayılar parmaklara atanan bu sayılar kullanılarak parmaklar ile temsil edilir. Aşağıda bu sayılara bir örnek gösterilmiştir.